علت پای ضربدری در کودکان : زانوی ضربدری معمولا در کودکان در محدوده سنی 2 تا 6 سال دیده می شودزمانی می توان گفت زانو کودکان ضربدری است که زانوهای کودک به هم نزدیک شود و در همین حالت قوزک های پای او از هم دور شده اند.

این عارضه در اغلب کودکان وجود داشته و نگران کننده نیستاما در صورت ادامه ‌دار شدن و عدم پیگیری و درمان به سنین بالاتر منتقل می ‌شودنوزادان در بدو تولد به دلیل نحوه قرارگیری در رحم مادر پاهای پرانتزی دارنداین وضعیت تا سنین 1 الی 2 سالگی (زمان راه افتادن کودک) به همین شکل باقی می ‌ماند واقعیت این است که سیستم اسکلتی عضلانی نوزادان به ‌صورت کامل تکامل پیدا نکرده است.همزمان با رشد کودک، سیستم اسکلتی عضلانی قدرتمند می شوداما توانایی کافی برای تحمل وزن کودک در حالت ایستاده را نداردعارضه زانوی ضربدری نیز تحت تاثیر همین موضوع بوجود می ‌آیداین حالت نیز همانند پای پرانتزی کاملاً طبیعی است و به ‌مرور زمان و با تقویت سیستم اسکلتی عضلانی بهبود می یابدمعمولاً پای کودکان بعد از ۴ سالگی به شکل طبیعی نزدیک می شود.

اما در بعضی کودکان ممکن است این زمان تا سن هفت سالگی به تاخیر بیفتد .والدینی که کودکشان به زانوی ضربدری مبتلا شده است باید سریعا به یک متخصص مراجعه کنندپزشک با بررسی وضعیت کودک می تواند مشکلات احتمالی را تشخیص دهد و بهترین راه درمانی را برای کودک شما تجویز کند. در ادامه به بررسی علت پای ضربدری در کودکان می پردازیم تا انتهای مقاله با فیزیوتراپی فانتوم زنجان همراه باشید.

علت پای ضربدری در کودکان

پای ضربدری در کودکان (که به آن ژنووالگوم یا زانوی ضربدری نیز گفته می‌شود) حالتی است که در آن زمانی که کودک ایستاده و زانوهایش به هم چسبیده‌اند، مچ پاها از یکدیگر فاصله دارند. این حالت در بسیاری از کودکان دیده می‌شود و معمولاً تا یک سن خاصی طبیعی است. در ادامه علت‌ها، سن طبیعی و موارد نیاز به درمان را توضیح می‌دهم:

---

✅ علل پای ضربدری در کودکان:

1. تکامل طبیعی بدن:

   • پای ضربدری در کودکان بین ۲ تا ۷ سالگی معمولاً بخشی از فرآیند طبیعی رشد اسکلت است.

   • بیشتر کودکان بین ۳ تا ۵ سالگی بیشترین انحراف را دارند و تا ۷-۸ سالگی اصلاح می‌شود.

2. عوامل ژنتیکی:

   • سابقه خانوادگی می‌تواند نقش داشته باشد.

3. نرمی استخوان (راشیتیسم):

   • کمبود ویتامین D باعث نرمی استخوان و تغییر شکل پاها می‌شود.

4. چاقی:

   • وزن زیاد می‌تواند فشار بیشتری به زانوها وارد کند و باعث شدت یافتن این وضعیت شود.

5. مشکلات ساختاری یا عصبی-عضلانی:

   • برخی بیماری‌ها مانند فلج مغزی یا دیسپلازی استخوانی می‌توانند علت باشند.

6. ضربه یا شکستگی با جوش خوردگی بد در گذشته:

   • شکستگی در ناحیه ران یا ساق می‌تواند باعث ناهنجاری رشد شود.

---

📌 چه زمانی پای ضربدری نگران‌کننده است؟

در موارد زیر باید کودک توسط پزشک (ترجیحاً ارتوپد کودکان) بررسی شود:

• زاویه زیاد و غیرعادی که پس از ۷-۸ سالگی ادامه دارد.

• فقط یک پا درگیر است (پای ضربدری غیرقرینه).

• درد در زانو، ساق یا مفاصل دیگر.

• اختلال در راه رفتن یا دویدن.

• سابقه بیماری‌های استخوانی یا کمبود ویتامین D.

---

🩺 درمان پای ضربدری در کودکان:

در بیشتر موارد نیازی به درمان نیست و وضعیت به‌طور طبیعی با رشد اصلاح می‌شود. در موارد شدیدتر:

• تجویز کفش یا کفی طبی

• فیزیوتراپی برای تقویت عضلات ران و ساق

• درمان راشیتیسم (در صورت وجود)

• عمل جراحی (بسیار نادر و فقط در موارد شدید و پایدار پس از بلوغ)

---

بیشتر بخوانید: علائم اسکولیوز

توجه داشته باشید در اکثر موارد، وضعیت کودک شما کاملاً عادی است و مشکل زانو ضربدری وی به خودی خود با گذشت یک دوره زمانی کوتاه بر طرف می‌شوددر هر حالت، در صورتی که درباره نحوه راه رفتن کودک خود نگران هستید، به پزشک متخصص مراجعه کنید.

علائم زانوی ضربدری

زانوی ضربدری (ژنووالگوم) در کودکان معمولاً علائمی خاص دارد که قابل تشخیص است. در این حالت، زمانی که کودک ایستاده است، زانوها به هم چسبیده و مچ پاها از هم فاصله دارند. این وضعیت معمولاً در سنین خاصی طبیعی است، اما گاهی ممکن است نشانه‌ای از مشکل در رشد یا بیماری باشد. در ادامه علائم معمول این وضعیت آورده شده است:

1. چسبیدن زانوها به هم:

• زمانی که کودک ایستاده است، زانوها به یکدیگر می‌چسبند و فاصله بین مچ پاها به وضوح دیده می‌شود.

• این حالت معمولاً هنگام ایستادن به‌وضوح قابل مشاهده است، اما ممکن است هنگام راه رفتن یا دویدن قابل توجه نباشد.

2. فاصله زیاد بین مچ پاها:

• اگر زانوها به هم چسبیده باشند، ممکن است فاصله قابل توجهی بین مچ پاها دیده شود. این وضعیت در حالت ایستاده یا راه رفتن در کودک مشاهده می‌شود.

3. ناراحتی یا درد در ناحیه زانو (گاهی اوقات):

• در بیشتر موارد، زانوی ضربدری مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در بعضی از کودکان ممکن است باعث درد یا ناراحتی در زانوها، به‌ویژه در هنگام راه رفتن یا دویدن شود.

• در صورت درد مداوم یا شدید، مراجعه به پزشک ضروری است.

4. تأثیر بر راه رفتن کودک:

• در برخی از کودکان که زانوی ضربدری دارند، ممکن است در ابتدا کمی ناهماهنگی یا تغییر در راه رفتن دیده شود، اما معمولاً با رشد کودک و تقویت عضلات پا، این مشکل به تدریج برطرف می‌شود.

5. افزایش شدت در دوران خاص رشد:

• این وضعیت معمولاً در دوران خاصی از رشد کودک (حدود ۲ تا ۴ سالگی) شایع‌تر است و در صورتی که در سنین بزرگ‌تر ادامه یابد یا تشدید شود، ممکن است نیاز به بررسی پزشکی داشته باشد.

6. بدون علائم واضح در سایر نواحی بدن:

• زانوی ضربدری معمولاً مشکلی در سایر مفاصل ایجاد نمی‌کند و به جز در برخی موارد نادر، تأثیر دیگری بر حرکت و توانایی‌های جسمانی کودک ندارد.

---

نکات مهم:

• در بیشتر موارد، زانوی ضربدری با رشد طبیعی کودک بهبود می‌یابد و نیازی به درمان خاصی ندارد.

• اگر این وضعیت پس از ۷-۸ سالگی ادامه پیدا کرد یا علائمی چون درد، لنگش، یا مشکل در حرکت ایجاد کرد، باید به پزشک مراجعه شود.

 

نحوه درمان زانوی ضربدری

برحسب عامل ایجاد کننده و شدت عارضه درمان زانوهای ضربدری در کودکان به روش های مختلف انجام می ‌شود که عبارتند از:

۱) دارودرمانی

دارودرمانی برای درمان زانوهای ضربدری در کودکان متناسب با عامل ایجاد کننده استدر مواردی چون کودکان مبتلا به نرمی استخوان، زانوی ضربدری با تجویز مکمل های دارویی از قبیل کلسیم و ویتامین D بهبود می یابددر صورت تشخیص نرمی استخوان مقاوم به این مکمل ها، جایگزین ویتامین D و فسفر مورد استفاده قرار می گیرد.

۲) پوشیدن بریس زانو و کفی طبی کفش

بریس یکی از اقدامات مؤثر برای اصلاح محور زانو استاین روش به خصوص در کودکان و نوجوانان که صفحات رشد استخوان بسته نشده تاثیرگذاری بیشتری داردالبته استفاده طولانی ‌مدت از بریس به دلیل ایجاد وابستگی و تضعیف عضلات پیرامون زانو توصیه نمی ‌شودکفی طبی کفش نیز به واسطه اصلاح نابرابری پاها برای ایجاد تعادل در راه رفتن و کاهش درد مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

۳) کاردرمانی اصلاح انحراف زانوی کودکان

۴) ماساژ تراپی

ماساژ پای کودکان برای درمان انحراف زانوها به بیرون روش بسیرا موثری استچون هنوز استخوانهای کودک در حال رشد و انعطاف پذیر هستنددر نتیجه راحت تر فرم می گیرندماساژ درمانی توسط کاردرمانگر باید برای یک بازه زمانی به طور مرتب انجام شود تا بتوان با این روش انحراف و زاویه زیاد زانوی کودک را اصلاح کرد.

۵) منوال تراپی

استفاده از تکنیک های درمان دستی یا منوال تراپی برای درمان ژنوواروم(پای پرانتزی) کودکان بسیار مفید استاین تکنیک ها ترکیبی از ماساژ و انجام بعضی از ورزشهای درمان پای پرانتزی هستند که همزمان توسط کاردرمانگر برای کودک انجام می شود.

۶) درمان پای ضربدری با ورزش

انجام ورزشهای درمان ژنووارم(پای پرانتزی) علاوه بر تقویت عضلات لگن و پای کودک، فشار ناشی از انحراف زانو به تاندونها و مفاصل زانو را کم می کندتمرینات کششی نیز برای رفع اسپاسم و درد زانو که به خاطر فشار به مچ پا و زانوها ایجاد شده تا حد زیادی موثر استبرای درمان پای پرانتزی با ورزش، باید تمرینات کششی و تقویتی را بطور مداوم و چند بار در روز انجام داد تا نتیجه دهد.

تمرین یک

برای انجام این تمرین کودک باید به پشت بخوابدزانوها را خم کند و به کمک انقباض عضلات لگن و کمر، باسن را از زمین بلند کندزانوها، سینه و سر باید در یک راستا قرار گیرند.

تمرین دو

کودک شما باید اسکوات های آرام انجام دهدبرای این کار، باید بایستدبه آرامی و با حالت نشستن روی صندلی باید پایین برود و قبل از نشستن روی صندلی دوباره باید بایستد.

تمرین سه

بیشتر بخوانید: علت تاخیر حرکتی در نوزادان و کودکان

عمل جراحی

عمل جراحی برای درمان زانوی ضربدری (ژنووالگوم) در کودکان آخرین گزینه درمانی است و معمولاً فقط در موارد شدید یا پایدار که با روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی یا کفش طبی اصلاح نشده‌اند، انجام می‌شود.

در ادامه، انواع جراحی، زمان مناسب، و نکات مربوط به آن را توضیح داده‌ام:

---

🏥 چه زمانی عمل جراحی توصیه می‌شود؟

جراحی معمولاً در شرایط زیر توصیه می‌شود:

1. زاویه انحراف شدید که در راه رفتن، دویدن یا فعالیت کودک اختلال ایجاد کند.

2. سن بالای ۸ سال و باقی ماندن یا بدتر شدن مشکل.

3. زانوی ضربدری غیرقرینه (یک پا بیشتر درگیر باشد).

4. وجود درد مداوم در زانوها یا مفاصل دیگر (مثل مچ یا لگن).

5. بیماری‌های زمینه‌ای مثل راشیتیسم یا مشکلات رشد استخوان.

---

✂️ انواع عمل‌های جراحی برای زانوی ضربدری کودکان:

1. ✅ جراحی هدایت رشد (Growth Modulation / Guided Growth):

• پرکاربردترین روش برای کودکان در حال رشد.

• شامل کار گذاشتن یک پلاک کوچک فلزی (8-plate) در ناحیه رشد استخوان (صفحه رشد) است.

• این پلاک رشد سمت بیرونی یا درونی استخوان را آهسته کرده و به مرور، انحراف اصلاح می‌شود.

• پلاک پس از ۱۲ تا ۱۸ ماه خارج می‌شود.

📌 مزایا:

• کم‌تهاجمی است.

• زمان نقاهت کوتاه‌تری دارد.

• معمولاً بدون نیاز به گچ‌گیری یا بستری طولانی انجام می‌شود.

---

2. ✅ استئوتومی (Osteotomy):

• در این روش، استخوان ران یا ساق بریده شده و با زاویه‌ی مناسب دوباره ثابت می‌شود.

• معمولاً برای نوجوانان یا کودکان بزرگ‌تر که رشد استخوانی آن‌ها تقریباً کامل شده، استفاده می‌شود.

• پیچ و پلاک یا گچ برای تثبیت استخوان استفاده می‌شود.

📌 مزایا و معایب:

• برای اصلاح‌های شدید یا دیررس مؤثر است.

• عمل بزرگ‌تری است و نیاز به دوره نقاهت طولانی‌تر دارد.

---

🕒 زمان مناسب جراحی:

• جراحی هدایت رشد معمولاً بین ۸ تا ۱۲ سالگی انجام می‌شود، زمانی که صفحات رشد هنوز باز هستند.

• استئوتومی در سنین بالاتر یا در صورت تأخیر در مراجعه انجام می‌شود.

---

🩺 بعد از جراحی چه انتظاری باید داشت؟

• فیزیوتراپی معمولاً برای بازیابی کامل حرکت و تقویت عضلات لازم است.

• کودک ممکن است تا مدتی از عصا یا واکر استفاده کند.

• پیگیری دوره‌ای با عکس‌برداری (رادیوگرافی) برای بررسی پیشرفت درمان ضروری است.

کلام آخر

پای ضربدری در کودکان معمولاً وضعیت طبیعی است که با رشد کودک اصلاح می‌شود و نیازی به درمان خاصی ندارد. با این حال، در مواردی که زاویه انحراف شدید باشد یا با درد، ناهماهنگی در راه رفتن، یا دیگر مشکلات همراه باشد، نیاز به پیگیری پزشکی و گاهی درمان‌های خاصی مانند فیزیوتراپی یا جراحی است. در صورتی که این مشکل پس از سن ۷-۸ سالگی ادامه یابد یا بدتر شود، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان ضروری است. در بسیاری از موارد، روش‌های درمانی غیرجراحی مانند کفش‌های طبی و تمرینات تقویتی می‌توانند به اصلاح وضعیت کمک کنند.