شانه یخ‌زده یکی از اختلالات شایع سیستم اسکلتی-عضلانی است که با درد، محدودیت حرکت و کاهش عملکرد مفصل شانه همراه می‌باشد. این بیماری بیشتر در افراد میانسال و به‌ویژه در زنان دیده می‌شود و می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. علت اصلی بروز آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل مختلف از جمله التهاب، تغییرات بافت کپسول مفصلی، بی‌حرکتی طولانی‌مدت پس از آسیب یا جراحی، و بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و اختلالات تیروئید در شکل‌گیری آن نقش داشته باشند. در این شرایط، کپسول مفصل شانه ضخیم و سفت شده و منجر به کاهش دامنه حرکتی می‌شود. در این مقاله از فیزیوتراپی فانتوم زنجان با ما همراه باشید.
علت به وجود آمدن شانه یخ زده
شانه یخ زده یا شانه منجمد (Frozen Shoulder) که در پزشکی به آن کپسولیت چسبنده (Adhesive Capsulitis) نیز گفته می‌شود، نوعی اختلال دردناک و ناتوان‌کننده است که باعث محدود شدن تدریجی حرکت شانه می‌شود. در ادامه به طور کامل علت‌های به‌وجود آمدن آن را توضیح می‌دهم:
❄️ علت‌های به وجود آمدن شانه یخ‌زده
🧬 1. علل اولیه (ایدیوپاتیک یا ناشناخته)
در بسیاری از موارد، شانه یخ‌زده بدون علت واضح به‌وجود می‌آید. این نوع به‌طور ناگهانی و بدون آسیب یا بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شود، به‌ویژه در افراد میانسال (۴۰ تا ۶۰ سال) و بیشتر در زنان.
🩺 2. علل ثانویه (بیماری‌ها و عوامل مستعدکننده)
الف) بی‌حرکتی طولانی‌مدت شانه
-
پس از جراحی شانه یا قفسه سینه
-
پس از شکستگی بازو یا دررفتگی
-
بعد از سکته مغزی یا بیماری‌هایی که باعث بی‌تحرکی بازو می‌شوند
بی‌حرکتی باعث التهاب کپسول مفصل شانه و در نهایت چسبندگی آن می‌شود.
ب) دیابت
-
شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای مرتبط با شانه یخ‌زده
-
افراد دیابتی ۲ تا ۴ برابر بیشتر در معرض ابتلا هستند
پ) بیماری‌های تیروئیدی
-
به‌ویژه کم‌کاری تیروئید
ت) بیماری‌های قلبی و عروقی یا سکته مغزی
-
به دلیل کاهش حرکت اندام فوقانی
ث) بیماری‌های خودایمنی یا التهابی
-
مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس
⚠️ 3. عوامل خطر (ریسک‌فاکتورها)
| عامل | توضیح |
|---|---|
| سن بین ۴۰ تا ۶۰ سال | بیشتر در این سنین دیده می‌شود |
| جنسیت زن | احتمال بروز در زنان بیشتر است |
| دیابت یا مشکلات متابولیک | یکی از مهم‌ترین ریسک‌فاکتورها |
| سابقه جراحی یا بی‌حرکتی بازو | حتی چند هفته بی‌حرکتی می‌تواند خطر را افزایش دهد |
📌 نتیجه:
شانه یخ‌زده بیشتر در افراد میانسال، به‌ویژه با سابقه دیابت یا بی‌حرکتی شانه، ایجاد می‌شود. التهاب و سفتی کپسول مفصلی، عامل اصلی محدود شدن تدریجی حرکت شانه در این بیماری است.
انواع شانه یخ زده یا فروزن شولدر
شانه یخ زده شامل دو نوع اولیه و ثانویه است که در ادامه هریک را بررسی می کنیم:
- شانه یخ زده اولیه: در این نوع، علت بروز بیماری نامشخص است. همچنین در افرادی رخ می دهد که هیچ گونه بیماری زمینه ای ندارند و در معرض ضربه و آسیب نیز نبوده اند.
- شانه یخ زده ثانویه: این نوع به دلیل وجود دیابت یا سایر بیماری های زمینه ای، بیماری های قلبی، سکته، آسیب ها و ضربه ها رخ می دهد.
علائم شانه یخ زده چیست؟
علائم شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) معمولاً به‌صورت تدریجی و در سه مرحله بروز می‌کند. این بیماری با درد، سفتی و کاهش شدید حرکت شانه همراه است. در ادامه علائم را به صورت کامل و مرحله‌به‌مرحله برایتان توضیح می‌دهم:
❄️ علائم اصلی شانه یخ‌زده
| علامت | توضیح |
|---|---|
| درد مبهم یا تیز در شانه | مخصوصاً در ناحیه بیرونی شانه یا بازو |
| کاهش تدریجی دامنه حرکت شانه | مشکل در بالا بردن دست، بستن دکمه پشت لباس یا شانه کردن مو |
| خشکی و سفتی شدید مفصل شانه | به‌ویژه هنگام تلاش برای چرخاندن یا بالا بردن بازو |
| درد هنگام خواب، به‌خصوص در سمت مبتلا | ممکن است خواب شبانه را مختل کند |
| ضعف عضلات شانه و بازو | به دلیل عدم استفاده طولانی‌مدت |
📆 مراحل پیشرفت شانه یخ‌زده و علائم هر مرحله
1. مرحله درد (Freezing Stage) – ۲ تا ۹ ماه
-
شروع تدریجی درد، به‌ویژه هنگام حرکت شانه
-
درد شبانه بدتر می‌شود
-
دامنه حرکت کم‌کم کاهش می‌یابد
2. مرحله یخ‌زدگی (Frozen Stage) – ۴ تا ۱۲ ماه
-
درد ممکن است کمی کمتر شود
-
ولی سفتی شانه شدیدتر می‌شود
-
حرکت شانه بسیار محدود است (مثلاً بلند کردن بازو به بالا یا عقب سخت یا غیرممکن است)
3. مرحله بهبودی (Thawing Stage) – ۶ ماه تا ۲ سال
-
بهبودی تدریجی دامنه حرکت
-
درد به‌تدریج کاهش می‌یابد
-
شانه کم‌کم به عملکرد طبیعی بازمی‌گردد (ولی ممکن است به‌طور کامل به حالت اول نرسد)
⚠️ علائم هشداردهنده برای مراجعه به پزشک
-
درد مداوم شانه که بیش از چند هفته طول کشیده
-
ناتوانی در بالا بردن یا چرخاندن بازو
-
درد شبانه شدید
-
کاهش عملکرد روزمره (مثلاً لباس پوشیدن یا رانندگی سخت شده)
علت به وجود آمدن شانه یخ زده یا شانه منجمد
شانه یخ‌زده یا شانه منجمد (Frozen Shoulder) زمانی رخ می‌دهد که کپسول مفصلی شانه – بافتی که مفصل شانه را احاطه می‌کند – دچار التهاب و سفتی شود و حرکت مفصل محدود گردد. علت دقیق آن هنوز کاملاً مشخص نیست، اما چند عامل اصلی شناخته شده‌اند:
۱. بی‌حرکتی یا استفاده کم از شانه
-
پس از آسیب، شکستگی، جراحی یا حتی درد شدید شانه، اگر فرد از حرکت دادن شانه خودداری کند، کپسول مفصل سفت و چسبنده می‌شود.
۲. عوامل التهابی
-
التهاب مزمن بافت‌های اطراف مفصل باعث ضخیم شدن کپسول مفصل و کاهش انعطاف آن می‌شود.
۳. بیماری‌های زمینه‌ای
-
دیابت، اختلالات تیروئید، بیماری‌های قلبی و پارکینسون می‌توانند خطر شانه یخ‌زده را افزایش دهند.
-
در بیماران دیابتی، احتمال بروز شانه یخ‌زده بیشتر و روند درمان کندتر است.
۴. آسیب‌های شانه
-
شکستگی، دررفتگی یا آسیب‌های تاندون های شانه می‌توانند منجر به بی‌حرکتی و ایجاد شانه منجمد شوند.
۵. عوامل سنی و جنسیتی
-
شانه یخ‌زده معمولاً در افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله و بیشتر در زنان دیده می‌شود.
به طور خلاصه، شانه یخ‌زده ناشی از سفت شدن و التهاب کپسول مفصلی است که می‌تواند به دلیل بی‌حرکتی، آسیب یا بیماری‌های سیستمیک ایجاد شود.
روش های تشخیص شانه یخ زده
تشخیص شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) معمولاً بر پایه علائم بالینی و معاینه فیزیکی انجام می‌شود، ولی گاهی نیاز به تصویربرداری برای رد سایر بیماری‌ها نیز هست. روش‌های اصلی تشخیص عبارتند از:
۱. معاینه بالینی
-
تاریخچه پزشکی: پزشک درباره زمان شروع درد، میزان محدودیت حرکت، سابقه آسیب یا جراحی و بیماری‌های زمینه‌ای سؤال می‌کند.
-
معاینه دامنه حرکتی:
-
محدودیت فعال (حرکات خود بیمار) و غیر فعال (حرکات توسط پزشک) شانه.
-
معمولاً حرکت چرخش خارجی شانه بیشتر از سایر حرکات محدود می‌شود.
-
-
بررسی درد و حساسیت: پزشک محل درد و شدت آن را ارزیابی می‌کند.
۲. تصویربرداری پزشکی
تصویربرداری به تشخیص قطعی کمک نمی‌کند اما برای رد سایر علل درد مفصل مفید است:
-
رادیوگرافی (X-ray): برای بررسی شکستگی، آرتروز یا دررفتگی مفصل.
-
MRI یا سونوگرافی: برای ارزیابی بافت نرم، التهاب کپسول مفصلی، تاندون‌ها و عضلات شانه.
۳. آزمایش‌های تکمیلی (در صورت نیاز)
-
بررسی دیابت و تیروئید در بیماران با سابقه بیماری زمینه‌ای.
-
گاهی آزمایش خون برای رد التهاب سیستمیک یا عفونت.
نکته مهم:
تشخیص شانه یخ‌زده بیشتر بالینی است و تصویربرداری بیشتر برای رد سایر مشکلات شانه استفاده می‌شود.
چطور می توان از بیماری شانه یخ زده پیشگیری کرد؟
پیشگیری از شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) به‌طور کامل همیشه امکان‌پذیر نیست، چون برخی عوامل مانند سن، جنسیت یا بیماری‌های زمینه‌ای (مثل دیابت و اختلالات تیروئید) خارج از کنترل فرد هستند. اما با رعایت نکات زیر می‌توان احتمال بروز آن را به میزان زیادی کاهش داد یا روند پیشرفت بیماری را کند کرد:
راهکارهای پیشگیری از شانه یخ‌زده
-
حفظ تحرک مفصل شانه
-
انجام حرکات کششی و نرمشی روزانه برای شانه، به‌ویژه پس از آسیب یا عمل جراحی.
-
اجتناب از بی‌حرکتی طولانی‌مدت بازو و شانه.
-
-
توانبخشی به‌موقع پس از آسیب یا جراحی
-
اگر شانه به علت شکستگی یا جراحی نیاز به ثابت نگه‌داشتن دارد، پس از تأیید پزشک باید به سرعت برنامه توانبخشی آغاز شود تا از خشکی مفصل جلوگیری شود.
-
-
ورزش و فعالیت منظم
-
تمرین‌هایی مانند چرخش ملایم شانه، کشش عضلات پشت و قفسه سینه، و ورزش‌های سبک به تقویت انعطاف‌پذیری شانه کمک می‌کند.
-
-
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
-
مدیریت صحیح دیابت (کنترل قند خون) و بیماری‌های تیروئید می‌تواند خطر ابتلا به شانه یخ‌زده را کاهش دهد.
-
-
اصلاح وضعیت بدن در فعالیت‌های روزانه
-
پرهیز از نشستن طولانی با شانه‌های خمیده به جلو.
-
استفاده درست از میز کار و رعایت ارگونومی.
-
-
مراجعه به پزشک در صورت بروز درد یا محدودیت حرکتی
-
تشخیص زودهنگام و شروع درمان می‌تواند مانع پیشرفت بیماری شود.
-
راه های درمان شانه یخ زده یا فروزن شولدر
درمان شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) معمولاً چندمرحله‌ای است و هدف آن کاهش درد، بازیابی دامنه حرکتی و بهبود عملکرد شانه است. درمان می‌تواند غیرجراحی یا در موارد مقاوم، جراحی یا مداخلات تهاجمی باشد.
۱. درمان‌های غیرجراحی
الف) دارودرمانی
-
مسکن‌ها: مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب.
-
تزریق کورتیکواستروئید: تزریق مستقیم به مفصل شانه برای کاهش التهاب و بهبود حرکت در مراحل اولیه بیماری.
ب) فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی
-
تمرینات کششی و تقویتی شانه برای بازیابی دامنه حرکت.
-
روش‌های حرکت پاسیو و اکتیو توسط فیزیوتراپیست.
-
تمرینات آب‌درمانی در صورت درد شدید.
ج) گرما و سرما درمانی
-
استفاده از کمپرس گرم یا سرد برای کاهش درد و اسپاسم عضلانی.
۲. درمان‌های جراحی و تهاجمی (در موارد مقاوم)
-
درمان دستکاری مفصل تحت بیهوشی (Manipulation under anesthesia) : حرکت دادن شانه تحت بیهوشی برای شکستن چسبندگی‌ها.
-
آرتروسکوپی شانه: برداشتن بافت چسبنده و آزادسازی کپسول مفصلی.
-
معمولاً پس از جراحی، فیزیوتراپی فوری برای بازیابی حرکت لازم است.
۳. روش‌های تکمیلی
-
ماساژ درمانی و تکنیک‌های نرم‌تنی برای کاهش سفتی.
-
استفاده از دستگاه‌های کمکی در منزل (مانند کش‌های مقاومتی سبک) تحت نظر متخصص.
نکته مهم:
-
درمان شانه یخ‌زده طولانی است و ممکن است چند ماه تا یک سال طول بکشد.
-
شروع سریع فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی نقش کلیدی در کاهش زمان بهبود دارد.
بیشتر بخوانید: نشانه های ساعد آسیب دیده
درمان شانه ی یخ زده با فیزیوتراپی
درمان شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) با فیزیوتراپی یکی از موثرترین روش‌های غیرجراحی است و هدف اصلی آن کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و بازیابی عملکرد شانه است. برنامه فیزیوتراپی معمولاً مرحله‌ای و تدریجی است تا از تحریک بیش از حد مفصل و تشدید درد جلوگیری شود.
۱. مراحل فیزیوتراپی برای شانه یخ‌زده
۱: کاهش درد و التهاب
-
استفاده از گرما یا سرما: کمپرس گرم برای شل کردن عضلات و کمپرس سرد برای کاهش التهاب.
-
الکتروتراپی: تحریک الکتریکی عضلات برای کاهش درد.
-
تمرینات ملایم دامنه حرکتی غیرفعال (Passive ROM): حرکاتی که فیزیوتراپیست با دست انجام می‌دهد بدون اینکه بیمار خودش حرکت دهد.
۲: افزایش دامنه حرکتی
-
تمرینات کششی ملایم: برای چرخش داخلی و خارجی شانه، بالا آوردن بازو و حرکات دایره‌ای.
-
تمرینات اکتیو (Active ROM): بیمار خود بازو را حرکت می‌دهد.
-
تمرینات مقاومتی سبک: با کش مقاومتی یا وزنه سبک برای تقویت عضلات اطراف شانه.
۳: بازگشت به عملکرد کامل
-
تمرینات ترکیبی و روزمره: حرکات مشابه فعالیت‌های روزمره مثل برداشتن اجسام از قفسه، رساندن دست به پشت سر یا کمر.
-
تمرینات تعادلی و هماهنگی: برای کنترل بهتر شانه و پیشگیری از آسیب‌های بعدی.
نکات مهم در فیزیوتراپی شانه یخ‌زده
-
تمرینات باید تدریجی و بدون درد شدید باشد. درد خفیف طبیعی است، ولی درد شدید می‌تواند روند درمان را طولانی‌تر کند.
-
شروع زودهنگام پس از تشخیص نقش بسیار مهمی در کاهش مدت زمان بیماری دارد.
-
فیزیوتراپی باید توسط متخصص انجام شود و برنامه تمرینی در منزل با نظر فیزیوتراپیست ادامه یابد.
بیشتر بخوانید: علت درد شانه و علائم آن
تاثیر طب سوزنی در درمان شانه ی یخ زده
طب سوزنی می‌تواند به‌عنوان یک روش کمکی در درمان شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) مورد استفاده قرار گیرد، اما نقش آن بیشتر در کاهش درد و بهبود حرکات مفصل به صورت تدریجی است و معمولاً جایگزین درمان‌های اصلی مثل فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی نمی‌شود.
۱. مکانیسم اثر طب سوزنی
-
تحریک نقاط خاص در بدن باعث افزایش جریان خون موضعی و کاهش التهاب در بافت‌های اطراف شانه می‌شود.
-
ترشح اندورفین و نوروترانسمیترهای ضد درد در بدن افزایش می‌یابد که به کاهش درد کمک می‌کند.
-
بهبود انعطاف‌پذیری عضلات و کاهش اسپاسم اطراف شانه.
۲. اثرات گزارش‌شده
-
کاهش درد شبانه و درد حین حرکت شانه.
-
افزایش تدریجی دامنه حرکتی شانه، به ویژه در مراحل اولیه بیماری.
-
بهبود کیفیت زندگی و راحتی انجام فعالیت‌های روزمره.
۳. نکات مهم
-
طب سوزنی به تنهایی درمان کامل شانه یخ‌زده نیست؛ همیشه باید همراه با فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی انجام شود.
-
تعداد جلسات و نقاط مورد استفاده بستگی به شدت بیماری و نظر متخصص طب سوزنی دارد.
-
افرادی که مشکلات انعقادی دارند یا داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند، باید با احتیاط و تحت نظر پزشک طب سوزنی را انجام دهند.
بیشتر بخوانید: تشخیص تاندونیت ساعد
تاثیر الکترو تراپی در درمان شانه ی یخ زده
الکتروتراپی یکی از روش‌های مکمل در درمان شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder) است و معمولاً همراه با فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی استفاده می‌شود. هدف اصلی آن کاهش درد، شل کردن عضلات و افزایش دامنه حرکتی است.
۱. مکانیسم اثر الکتروتراپی
-
اعمال جریان الکتریکی ملایم به بافت‌های اطراف شانه باعث تحریک اعصاب و عضلات می‌شود.
-
افزایش جریان خون موضعی و کاهش اسپاسم عضلات.
-
تحریک ترشح اندورفین و نوروترانسمیترهای ضد درد که باعث کاهش درد می‌شود.
۲. کاربردهای الکتروتراپی در شانه یخ‌زده
-
کاهش درد: به ویژه درد شبانه و درد حین حرکت شانه.
-
بهبود دامنه حرکتی: با شل کردن عضلات و کاهش اسپاسم، انجام تمرینات حرکتی راحت‌تر می‌شود.
-
کمک به توانبخشی سریع‌تر: آماده کردن شانه برای تمرینات کششی و تقویتی فیزیوتراپی.
۳. انواع رایج الکتروتراپی
-
TENS (تحریک عصب از راه پوست): برای کاهش درد.
-
EMS (تحریک الکتریکی عضلات): برای تقویت و شل کردن عضلات اطراف شانه.
-
مافوق صوت ترکیبی با جریان الکتریکی: برای کاهش التهاب و درد.
۴. نکات مهم
-
الکتروتراپی درمان اصلی نیست و معمولاً به همراه فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی استفاده می‌شود.
-
شدت جریان و مدت زمان درمان باید توسط فیزیوتراپیست تعیین شود تا از تحریک بیش از حد و آسیب جلوگیری شود.
-
افراد با باتری قلبی (Pacemaker) یا مشکلات قلبی باید قبل از شروع الکتروتراپی با پزشک مشورت کنند.
درمان شانه ی یخ زده با جراحی
جراحی شانه یخ زده خیلی کم، در مواردی که سایر روش های درمانی مؤثر نبوده است، انجام می شود. ممکن است پزشک جراحی را برای برداشتن بافت اسکار و چسبندگی از داخل مفصل شانه توصیه کند. معمولاً این جراحی را به روش آرتروسکوپی انجام می دهند. در این روش ابزارهای جراحی از طریق برش هایی کوچک وارد مفصل می شوند.
کلام آخر
به طور کلی، شانه یخ‌زده نتیجه واکنش‌های التهابی و فیبروزی در بافت نرم اطراف مفصل شانه است که به دنبال بی‌حرکتی، آسیب یا بیماری‌های سیستمیک بروز پیدا می‌کند. شناخت علل و عوامل خطر این عارضه می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و درمان به‌موقع آن داشته باشد. رعایت اصول توانبخشی، تحرک کافی پس از آسیب یا جراحی، و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند خطر بروز این اختلال را کاهش دهند. بنابراین توجه به علت‌های ایجاد شانه یخ‌زده نه‌تنها در مدیریت بهتر بیماری بلکه در پیشگیری از پیشرفت و عود آن اهمیت اساسی دارد.