افسردگی در ام اس چیست؟ افسردگی یکی از علائم شایع بیماری مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) است که در بیش از نیمی از مبتلایان دیده می‌شود و غالبا به دلیل بی‌توجهی، مورد تشخیص و درمان قرار نمی‌گیرد. دلیل این بی‌توجهی، تمرکز بیشتر بیماران بر علائم جسمی بیماری، و نیز اعتقاد به این باور نادرست است که افسردگی بخشی از زندگی با یک بیماری مزمن است.
افسردگی، که ممکن است در هر مقطعی از بیماری رخ دهد، می‌تواند ناشی از تغییرات التهابی در مغز، تغییرات سیستم ایمنی بدن، و چالش‌های زندگی با ام اس باشد. بنابراین، افسردگی در ام اس به اندازه علائم جسمی بیماری سزاوار توجه است و با تشخیص و درمان کافی و به موقع، می‌توان خطرات آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در ادامه به بررسی افسردگی در ام اس چیست؟ می پردازیم تا انتهای مقاله با کلینیک فیزیوتراپی فانتوم زنجان همراه باشید.
افسردگی در ام اس چیست؟
“افسردگی” اصطلاحی است که معمولاً برای طیف گسترده ای از حالت‌های عاطفی شامل احساس گرفتگی چند ساعته در یک روز خاص، تا افسردگی بالینی شدید که ممکن است چندین ماه طول بکشد، به کار می‌رود. افسردگی در همه اشکال خود، از رایج ترین علائم بیماری ام اس است، و باید بتوان بین غم و اندوه ناشی از مواجهه با بیماری و افسردگی بالینی تمایز قائل شد:
غم و اندوه ناشی از مواجهه با بیماری
بیماری ام اس خسارات زیادی به فرد وارد می‌کند و توانایی کار کردن، حرکت کردن، دیدن، یا انجام برخی از فعالیتهای اوقات فراغت را به تدریج از فرد گرفته، آینده نامعلومی برای وی ترسیم می‌کند. این همه، ممکن است فرد را دچار غم و اندوهی کند که شبیه افسردگی واقعی است. این غم و اندوه محدود به زمان است و خود به خود برطرف می‌شود. در این وضعیت، شخص گاهی می‌تواند از برخی از فعالیت های زندگی لذت ببرد.
افسردگی بالینی
شدیدترین شکل افسردگی، افسردگی بالینی است که در میان مبتلایان به ام اس، بیشتر از جمعیت عمومی، یا جمعیت مربوط به سایر بیماری‌های مزمن دیده می‌شود. افسردگی بالینی یک بیماری جدی است که توسط پزشک متخصص تشخیص داده می‌شود.
در مورد افسردگی در بیماران ام اس توجه به این نکته که افسردگی مانند سایر علائم بیماری ام اس، سزاوار ارزیابی و درمان دقیق است،بسیار اهمیت دارد.
علائم افسردگی در ام اس
شناخت افسردگی ام اس همیشه آسان نیست. چون بعضی از علائم افسردگی مانند خستگی و مشکلات شناختی، با علائم خود بیماری مشترک است. بعلاوه، چنانچه ذکر شد، باید بین غم و اندوه ناشی از مواجهه با ام اس که یک واکنش طبیعی و گذرا نسبت به بیماری است، و افسردگی واقعی تمایز قائل شد. برخی از علائم و نشانه‌های متداول افسردگی واقعی عبارتند از:
- ناراحتی و یا تحریک‌پذیری در بیشتر اوقات
- از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیتهای روزمره
- کاهش یا افزایش اشتها، کاهش یا افزایش وزن
- اختلالات خواب شامل بی‌خوابی، یا خواب زیاد
- افزایش تحریک پذیری، یا کند شدن رفتار
- خستگی مداوم، یا از دست دادن انرژی
- احساس بی ارزشی یا گناهکاری بدون دلیل مشخص
- عدم توانایی در تفکر، تمرکز، یا تصمیم گیری
- پیوسته فکر کردن به مرگ یا خودکشی
ممکن است در هر فرد فقط تعدادی از این علائم، یا همه آنها بروز کند ولی وجود یکی از دو علامت اول ضروری است. در افسردگی بالینی این علائم پایدار هستند و حداقل دو هفته طول می‌کشند.
ارتباط افسردگی و بیماری MS
به طورکلی، هرکسی که تحت استرس و فشار سخت باشد، زمینه ابتلا به افسردگی را دارد. بنابراین، به راحتی می توان متوجه شد که چرا بروز علائم ناشی از MS، موجب تغییر خلق و خوی برخی بیماران می شود.
اما نمی توان گفت که افسردگی، یکی از عوارضی است که در پی ابتلا به ام اس، ایجاد می شود، بلکه خود بیماری MS نیز می تواند عامل ایجاد افسردگی باشد. به این معنی که، در جریان بیماری MS، ممکن است که میلین پوشاننده سلول های عصبی که وظیفه ارسال پیام های عصبی مربوط به خلق و خو را دارند، دچار آسیب شوند و فرد دچار افسردگی شود.
همچنین، مصرف برخی از داروهای درمان ام اس مانند( استروئیدها و اینترفرون) نیز، می توانند عوارض جانبی مانند افسردگی ایجاد کنند.
پیشگیری از افسردگی
وقتی مساله بیماری جسمی مثل ام اس مطرح می‌شود، بیشتر توجه افراد بر سلامتی جسمی خواهد بود و کمتر به حال خوب روانی بیماران ام اس توجه می‌شود. ایجاد تغییرات خوب با برداشتن گام های کوچک شروع می‌شود، از میان پیشنهادات زیر، یکی دو مورد از راه ها را برای پیشگیری از افسردگی انتخاب و آنها را امتحان کنید. این پیشنهادات توسط انجمن جهانی ام اس پیشنهاد شده‌اند:
ورزش
هر روز ورزش کنید، حتی اگر محدودیت‌های جسمی، از آزادی حرکتی شما می‌کاهد.
مسائلی که باعث ایجاد استرس در زندگی‌تان می‌شود را پیدا کنید و آنهایی که می‌توانید تغییر دهید و آنهایی که نمی‌توانید به دنبال راه حل باشید، البته برای مشکلاتی که قابل حل شدن هستند و برای مسائلی که نمی‌توان حل نمود و دردهای جاری زندگی هستند از تمرین‌های تن آرامی و تنفس عمیق و صحبت با دوستان کمک بگیرید. تا به حفظ آرامش شما کمک کنند.
ارتباطات اجتماعی
داشتن ارتباطات اجتماعی می‌تواند به تاب‌آوری بیشتر ما کمک کند. گروه‌های حمایتی و دوستانی پیدا کنید که در روزهای سخت، گوش شنوایی برای هم باشید.
کاردرمانی
با تیم درمانی و مراکز توانبخشی در ارتباط بمانید.
دوری از الکل
از نوشیدنی‌های الکلی دوری کنید و تغذیه سالم تری داشته باشید.
درمان افسردگی ناشی از MS
زمانی که تصمیم به درمان افسردگی خود گرفتید، می توانید ابتدا به پزشک خانواده مراجعه کرده و درباره احساس افسردگی خود با پزشک صحبت کنید. درپی این صحبت ها، پزشک متوجه می شود که عامل احساس افسردگی شما از چیست. آیا ناشی از مصرف داروها است یا مشکلات و بیماری هایی مانند MS عامل آن است.
بعد از اطلاع از این موضوع، پزشک یا درمان را آغاز می کند یا شما را به یک روانپزشک ارجاع می دهد. روان پزشک با بررسی علائم و شرایط شما، روش های مناسب درمانی را پیشنهاد می دهد.
به طورکلی، اولین و سخت ترین قدم برای درمان افسردگی، تشخیص و درخواست کمک برای درمان آن است.
یکی از راه های درمان، استفاده از داروهای ضدافسردگی است که باید دقیقا طبق توصیه و تجویز پزشک مصرف شوند. مصرف داروهای ضدافسردگی، زمانی که با مشاوره و روان درمانی همراه باشد، تاثیر بیشتری خواهد داشت. روان درمانگر، درطی روان درمانی، با شما صحبت کرده و عواملی که باعث ایجاد احساس افسردگی می شوند را شناسایی و مدیریت می کند.
از راه های دیگر درمان می توان به موارد زیر هم اشاره کرد:
کنترل افسردگی در بیماران ام اس
در بیماران مبتلا به ام اس، اغلب تمرکز اصلی درمان بر روی علایم جسمی بیماری است؛ اما در نظر داشته باشید سلامت روان نیز در کیفیت زندگی روزانه افراد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
درگیری با یک بیماری مزمن که فعالیت های روزانه شما را تحت تاثیر قرار می دهد، می تواند موجب اختلال های روحی و در نهایت افسردگی شود.
برای پیشگیری از بروز علایم افسردگی در حد توان می بایست استرس های روزمره زندگی خود را کاهش دهید.
انجام فعالیت هایی که برای شما نشاط آور است می تواند به پیشگیری از افسردگی کمک کند.
حفظ ارتباط های اجتماعی، شرکت در فعالیت های گروهی، انجام فعالیت های ورزشی و یا هنری می تواند به بهبود روحیه منجر شود.
اجتناب از مصرف مواد اعتیاد آور (مانند الکل و دخانیات) نیز در پیشگیری از افسردگی موثر می باشد.
نکته مهم در این زمینه توجه به علایم افسردگی و شناسایی به موقع این علایم است.
در صورتی که هر یک از علایم افسردگی را احساس کردید حتما به پزشک و یا مشاور خود مراجعه کنید تا بر اساس تشخیص آن ها روش های روان درمانی یا دارودرمانی برای شما تجویز شود.
بی ثباتی عاطفی یکی از جنبه های چالش برانگیز در بیماران مبتلا به ام اس می باشد. مشاوره و حمایت خانواده برای مدیریت این نوسانات عاطفی بسیار مهم و کمک کننده است.
گفتگو درمانی
گفتگو درمانی شامل جلسات مشاوره ای است که با شرکت بیمار و یک درمانگر واجد صلاحیت تشکیل می شود. درمان شناختی رفتاری نیز در مدیریت افسردگی ام اس بسیار موثر است. بسیاری از پزشکان، دارو درمانی را با نوعی مشاوره ترکیب می‌کنند.
ورزش
شواهد موجود نشان می‌دهد که فعالیت بدنی و ورزشی متناسب با توانایی و شرایط بیمار، می‌تواند به طور قابل توجهی باعث بهبود خلق و خو و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به ام اس شود.