گردندرد یکی از مشکلات شایع سیستم اسکلتی–عضلانی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه میکنند. این عارضه میتواند ناشی از عوامل مختلفی مانند وضعیت نامناسب بدن، کار طولانیمدت با رایانه و تلفن همراه، آسیبهای ناگهانی، مشکلات دیسک گردن، آرتروز و حتی بیماریهای التهابی یا عفونی باشد. گردندرد نهتنها باعث محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی میشود، بلکه در صورت بیتوجهی میتواند به علائم عصبی مانند گزگز، بیحسی و ضعف عضلات نیز منجر گردد. تشخیص بهموقع و مدیریت صحیح آن نقش کلیدی در جلوگیری از مزمن شدن و بروز عوارض جدی دارد. در این مقاله از فیزیوتراپی فانتوم زنجان با ما همراه باشید.
علائم و نشانه های گردن درد
گردن درد میتواند طیف وسیعی از علائم و نشانهها داشته باشد که بسته به علت آن (مشکلات عضلانی، مفصلی، عصبی یا حتی بیماریهای دیگر) متفاوت است. شایعترین علائم و نشانههای گردن درد عبارتند از:
علائم اصلی
-
درد موضعی گردن: ممکن است خفیف، تیز، یا سوزشی باشد.
-
خشکی و کاهش دامنه حرکتی: دشواری در چرخاندن یا خم کردن گردن.
-
گرفتگی یا اسپاسم عضلات: احساس سفتی و انقباض در ناحیه گردن و شانهها.
نشانه های همراه
-
سردرد: بهویژه سردردهایی که از پشت سر شروع میشوند.
-
انتشار درد: درد ممکن است به شانهها، بازوها یا حتی پشت بینالکتشاف کتف گسترش یابد.
-
بیحسی یا گزگز: در بازوها، دستها یا انگشتان (نشانه درگیری عصبی).
-
ضعف عضلانی: بهویژه در دست یا بازوها.
-
صدای کلیک یا کریپتاسیون: شنیدن صدای تقتق هنگام حرکت گردن.
علائم هشدار (نیاز به مراجعه سریع به پزشک)
-
درد شدید و ناگهانی پس از آسیب یا تصادف.
-
بیاختیاری ادرار یا مدفوع (نشانه احتمالی آسیب نخاعی).
-
تب، کاهش وزن یا تعریق شبانه همراه با گردن درد (میتواند نشانه عفونت یا تومور باشد).
-
درد همراه با سرگیجه، تاری دید یا مشکل در راهرفتن.
انواع گردن درد
گردندرد را میتوان بر اساس محل، شدت، علت و الگوی درد دستهبندی کرد. در ادامه انواع شایع گردندرد را توضیح میدهم:
۱. بر اساس ماهیت درد
-
درد حاد:
ناگهانی شروع میشود (مثلاً بعد از خوابیدن در وضعیت بد یا حرکت ناگهانی). معمولاً طی چند روز تا چند هفته برطرف میشود. -
درد مزمن:
بیش از ۳ ماه ادامه دارد و اغلب به علت مشکلات ساختاری (مثل دیسک گردن یا آرتروز) ایجاد میشود.
۲. بر اساس منشاء درد
-
گردندرد عضلانی:
شایعترین نوع؛ ناشی از کشیدگی یا اسپاسم عضلات گردن و شانه. -
گردندرد مفصلی:
به دلیل آرتروز یا فرسایش مفاصل مهرهای. -
گردندرد دیسکی/عصبی:
ناشی از بیرونزدگی یا تخریب دیسک بینمهرهای که به ریشههای عصبی فشار میآورد. این نوع درد میتواند به شانه یا دستها انتشار یابد. -
گردندرد مکانیکی/وضعیتی:
به دلیل وضعیت نامناسب بدن (مثل کار طولانی با کامپیوتر یا گوشی). -
گردندرد ناشی از آسیب:
مانند ویپلش (Whiplash) که در تصادفات رانندگی رخ میدهد.
۳. بر اساس محل انتشار
-
موضعی (لوکال): فقط محدود به گردن.
-
انتشاری (رادیکولر): از گردن به شانه، بازو یا انگشتان انتشار مییابد.
-
رجوعی (Referred pain): درد در شانه یا پشت احساس میشود اما منبع آن گردن است.
۴. بر اساس علل خاص
-
گردندرد التهابی: ناشی از بیماریهای التهابی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان.
-
گردندرد عفونی: در اثر عفونتهای ستون فقرات یا مننژیت.
-
گردندرد توموری: نادر ولی جدی، ناشی از تودههای خوشخیم یا بدخیم.
علت های ایجاد درد گردن
درد گردن علتهای مختلفی دارد. در اغلب موارد این درد ناشی از فرسایش مهرههای گردن میباشد که به علت افزایش سن و استفاده زیاد از گردن و بازوها رخ میدهد. در واقع میتوان گفت در ۹۰ درصد موارد مشکلات مکانیکی هستند که باعث ایجاد درد میشوند. این مشکلات عبارتند از:
کشیدگی عضلات
کشیدن عضلات گردن یکی از مهمترین دلایل ایجاد درد است که معمولا به دلیل خوابیدن در موقعیت نامناسب یا فعالیت فیزیکی زیاد، مانند نشستن طولانیمدت پشت کامپیوتر، رانندگی و … رخ میدهد.
آرتروز
آرتروز از جمله بیماریهای مفصلی است که در اثر کهولت سن اتفاق میافتد. در این حالت دیسکهای بینمهرهای باریک شده و فشار زیادی را به مهرهها وارد میآورند. در این مواقع مهرهها شروع به تولید بخشهای زائد استخوانی میکنند تا فشار وارد شده را کاهش دهند. رشد استخوانهای زائد باعث فشار بر روی اعصاب شده و دردهای موضعی را در ناحیه گردن ایجاد میکند.
بیرونزدگی دیسک
بیرون زدگی یا فتق دیسک یکی از رایجترین دلایل ایجاد درد گردن است که در اغلب موارد درد بازو را نیز به همراه دارد. در واقع بیرونزدگی دیسک در موارد شدید به اعصاب گردن فشار وارد کرده و باعث ایجاد درد در ناحیه بازو میگردد. فتق دیسک ممکن است مشکلات دیگری چون عدم احساس یا کاهش قدرت عضلانی را نیز به دنبال داشته باشد.
تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی از دیگر دلایل ایجاد درد در ناحیه گردن است که در اثر فشار بر روی طناب نخاعی ایجاد میشود. در صورتی که این فشار به نخاع آسیب وارد کند، فرد بیمار دیگر احساس درد ندارد بلکه علائمی چون بیحسی در ناحیه پا، ضعیف شدن بدن و حتی از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع را مشاهده میکند.
آسیبدیدگی بافت گردن
آسیب بافت نرم گردن از دیگر دلایل ایجاد درد در این ناحیه است که به دلیل حرکت سریع گردن به سمت جلو و عقب رخ میدهد. این حرکت ممکن است در اثر یک حادثه مانند تصادف اتفاق بیفتد. در این حالت فرد ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از ایجاد ضربه، احساس درد و سفتی در ناحیه گردن دارد.
همانطور که در بالا اشاره شد، در اغلب موارد مشکلات مکانیکی باعث ایجاد درد گردن هستند، اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که باعث ایجاد این درد میشود. این دلایل، که با عنوان مشکلات سیستماتیک شناخته میشوند، شامل بیماریها و اختلالاتی چون ایجاد تومور، اسپوندیلیت آنکیلوزان، آرتریت گیجگاهی، آرتریت روماتوئید و عفونت میباشند.
تشخصیص گردن درد
تشخیص گردندرد معمولاً بر پایه شرححال، معاینه بالینی و در صورت نیاز آزمایشهای تکمیلی انجام میشود. روند کلی تشخیص به این صورت است:
🔎 مراحل تشخیص گردندرد
۱. شرححال بیمار
پزشک پرسشهایی درباره موارد زیر میپرسد:
-
شروع درد (ناگهانی یا تدریجی)
-
محل و شدت درد
-
نوع درد (تیز، سوزشی، مبهم)
-
عوامل تشدیدکننده یا کاهشدهنده
-
وجود علائم همراه (بیحسی، گزگز، ضعف عضلات، سردرد، تب، کاهش وزن)
-
سوابق بیماریها یا آسیبها (مانند تصادف، آرتروز، دیسک گردن)
2. معاینه بالینی
-
بررسی دامنه حرکتی گردن (خم، چرخش، کشش)
-
لمس گردن و شانهها برای یافتن نقاط حساس یا اسپاسم عضلانی
-
تستهای عصبی: بررسی رفلکسها، قدرت عضلات، حس دستها و بازوها
-
بررسی وضعیت بدنی و ستون فقرات
3. روشهای تصویربرداری (در صورت نیاز)
-
رادیوگرافی (X-ray): نشاندهنده تغییرات استخوانی، آرتروز، شکستگی یا انحراف مهرهها.
-
MRI: بهترین روش برای مشاهده دیسکها، اعصاب و بافت نرم.
-
CT Scan: برای بررسی جزئیات استخوانها و شکستگیها.
-
میلوگرافی: در موارد خاص برای بررسی فشار روی نخاع.
4. آزمایشهای تکمیلی
-
آزمایش خون: در صورت شک به عفونت، التهاب یا بیماریهای روماتیسمی.
-
الکترومیوگرافی (EMG) و تست هدایت عصبی: بررسی عملکرد اعصاب و عضلات در موارد گزگز یا ضعف.
درمان گردن درد
درمان گردن درد بستگی به علت، شدت و مدت زمان علائم دارد. معمولاً درمان به صورت مرحلهای از روشهای ساده تا پیشرفته انجام میشود:
۱. درمانهای اولیه (خانگی و سبک)
-
استراحت نسبی: پرهیز از حرکات شدید یا وضعیتهای نامناسب.
-
کمپرس سرد یا گرم:
-
سرد در ۴۸ ساعت اول برای کاهش التهاب.
-
گرم پس از آن برای کاهش اسپاسم عضلات.
-
-
اصلاح وضعیت بدن: صاف نشستن، استفاده از صندلی ارگونومیک، اجتناب از نگاه طولانی به گوشی.
-
بالش مناسب: بالش طبی با ارتفاع متوسط.
-
تمرینات کششی و تقویتی ملایم: برای بهبود انعطاف و تقویت عضلات گردن.
۲. داروها
-
مسکنهای ساده: مثل استامینوفن.
-
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن.
-
شلکنندههای عضلانی: در صورت اسپاسم شدید.
-
داروهای تجویزی قویتر: در صورت مزمن بودن یا دردهای عصبی (با نظر پزشک).
۳. روشهای غیر دارویی تخصصی
-
-
تمرینات اختصاصی برای گردن و شانهها
-
کشش و تقویت عضلات
-
استفاده از گرما، اولتراسوند یا لیزر درمانی
-
-
ماساژ درمانی و منوال تراپی (توسط متخصص)
-
تمرینات اصلاحی برای وضعیت بدن
۴. روشهای مداخلهای
-
تزریق دارو: مثل تزریق کورتون یا داروهای ضدالتهاب اطراف عصب یا مفصل در دردهای مزمن.
-
بلوک عصبی: در صورت درگیری شدید عصبی.
۵. جراحی (آخرین مرحله و در موارد خاص)
-
فقط در صورت وجود علائم جدی مثل:
-
فشار شدید روی نخاع یا ریشههای عصبی
-
ضعف پیشرونده عضلات دست یا بیاختیاری
-
دیسک گردن شدید یا ناپایداری مهرهها
-
-
روشها شامل دیسککتومی، فیوژن مهرهها یا جایگزینی دیسک است.
۶. مراقبتهای پیشگیرانه
-
حفظ وضعیت صحیح بدن
-
انجام حرکات کششی در طول روز (مخصوصاً کارمندان پشت میز)
-
اجتناب از حمل بار سنگین روی شانهها
-
خوابیدن در وضعیت مناسب
برنامه نمرینی برای کاهش و پیشگیری از گردندرد
یک برنامه عملی روزانه برای کاهش و پیشگیری از گردندرد را به صورت ساده و کاربردی براتون آماده کردم:
1. صبح (بعد از بیدار شدن)
-
کشش ملایم گردن (۵ دقیقه)
-
سر را به آرامی به جلو (چانه به سینه)، عقب، راست و چپ خم کنید.
-
هر حرکت را ۱۰ ثانیه نگه دارید.
-
-
چرخش شانهها
-
شانهها را به سمت بالا، عقب و پایین بچرخانید (۱۰ بار).
-
2. وسط روز (حین کار یا مطالعه)
⏰ هر ۴۵–۶۰ دقیقه یک بار:
-
از جا بلند شوید، ۲-۳ دقیقه راه بروید.
-
حرکت گردن به عقب (برای جبران نگاه طولانی به گوشی یا لپتاپ):
-
دستها را پشت سر بگذارید، سر را کمی به عقب فشار دهید (۵ بار، هر بار ۵ ثانیه).
-
-
صاف نشستن و تنظیم ارتفاع مانیتور در سطح چشم.
3. عصر یا بعد از کار
-
کشش عضلات ترپزیوس (Trapezius stretch)
-
سر را به آرامی به سمت شانه بکشید و با دست همان سمت کمی فشار دهید.
-
هر طرف ۲۰ ثانیه × ۳ بار.
-
-
تمرین تقویت گردن ایزومتریک
-
کف دست را روی پیشانی بگذارید، سر را به جلو فشار دهید اما با دست مقاومت کنید (۵ ثانیه × ۵ بار).
-
همین تمرین را برای پشت سر و طرفین نیز انجام دهید.
-
4. شب قبل از خواب
-
کمپرس گرم یا دوش آب گرم برای شل شدن عضلات.
-
خوابیدن روی بالش طبی با ارتفاع متوسط.
-
اجتناب از خوابیدن روی شکم (بهتر است به پشت یا پهلو بخوابید).
✅ نکات طلایی پیشگیری
-
از نشستن طولانیمدت بدون حرکت خودداری کنید.
-
گوشی یا لپتاپ را بالا بیاورید، نه اینکه سر را خم کنید.
-
ورزشهای هوازی سبک مثل پیادهروی یا شنا بسیار کمککنندهاند.
-
در طول روز آب کافی بنوشید (کمآبی میتواند اسپاسم عضلات را تشدید کند).
کلام آخر
به طور کلی، گردندرد یک مشکل شایع اما قابل پیشگیری و درمان است. بیشتر موارد آن با روشهای سادهای مانند اصلاح وضعیت بدن، انجام تمرینات کششی و تقویتی، استفاده از کمپرس و مصرف داروهای ساده کنترل میشود. در موارد شدیدتر، فیزیوتراپی، تزریق یا حتی جراحی ممکن است لازم باشد. نکته مهم این است که با رعایت اصول صحیح نشستن و خوابیدن، پرهیز از استفاده طولانیمدت از گوشی و کامپیوتر، و داشتن فعالیت بدنی منظم میتوان تا حد زیادی از بروز گردندرد جلوگیری کرد. توجه به علائم هشدار و مراجعه به پزشک در صورت درد مداوم یا همراه با علائم عصبی، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
خدمات کلینیک فیزیوتراپی فانتوم
در مجموعه ی ما فیزیوتراپیست پس از بررسی علامت ها می تواند برنامه ی مناسبی برای درمان بیمار انتخاب کند. خدمات فیزیوتراپی مانند:
برای مشاوره و گرفتن نوبت در منزل و یا آشنایی با کلینیک فیزیوتراپی فانتوم کلیک کنید.