علت نوروپاتی دیابتی چیست؟ نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی و یکی از عوارض شایع و جدی دیابت نوع 1 و 2 است که به دلیل طولانی‌مدت شدن سطح بالای قند خون ایجاد می‌شوداین بیماری معمولا به‌تدریج و گاهی در طی چندین دهه ظاهر می‌شود.
اگر به نوروپاتی محیطی شدید یا طولانی‌مدت دچار شوید ممکن است در برابر آسیب‌ها یا عفونت‌ها آسیب‌پذیر باشیددر موارد جدی، مشکل در بهبود زخم یا عفونت می‌تواند منجر به قطع عضو شودنوروپاتی دیابتی انواع مختلفی دارد که هریک از آن‌ها مناطق متفاوتی از بدن را تحت تاثیر قرار میدهند و علائم مختلفی را ایجاد می‌کننداگر به دیابت مبتلا هستید، مهم است که به‌طور منظم سطح گلوکز خون خود را بررسی کنید و در صورت مشاهده علائم نوروپاتی، با پزشک خود تماس بگیریددر ادامه با علت نوروپاتی دیابتی چیست؟ اشنا می‌شوید.تا انتهای مقاله با فیزیوتراپی فانتوم زنجان همراه باشید.
علت نوروپاتی دیابتی چیست؟
اگرچه علل دقیق نوروپاتی دیابتی ناشناخته است، عوامل متعددی ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
قند خون بالا
گلوکز خون بالا باعث تغییرات شیمیایی در اعصاب می‌شود و توانایی اعصاب برای انتقال سیگنال‌ها را مختل می‌کندقند خون بالا همچنین می‌تواند به رگ‌های خونی که اکسیژن و مواد مغذی را به اعصاب می‌رسانند، آسیب بزند.
شاخصه‌های متابولیکی
علاوه بر سطح گلوکز، سطوح بالای تری‌گلیسیرید و کلسترول نیز با افزایش خطر نوروپاتی مرتبط استبیمارانی که اضافه وزن دارند نیز در معرض افزایش خطر ابتلاء به نوروپاتی دیابتی هستند.
عوامل ارثی
برخی از ویژگی‌های ژنتیکی وجود دارند که ممکن است برخی از افراد را بیشتر از دیگران مستعد ابتلاء به بیماری‌های عصبی کنند.
علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟
در اغلب موارد، علائم نوروپاتی دیابتی به‌تدریج ظاهر می‌شود و معمولا اولین نوع آسیب عصبی‌ای که ایجاد می‌شود شامل اعصاب پا است که این مسئله می‌تواند منجر به علامت سوزن سوزن شدن‌ها دردناک در پا شودعلائم نوروپاتی دیابتی بسته به ناحیه آسیب‌دیده متفاوت استنشانه‌های رایج انواع مختلف نوروپاتی دیابتی عبارت‌اند از:
- حساسیت به لمس
- از دست دادن حس لامسه
- مشکل در هماهنگی هنگام راه رفتن
- بی‌حسی یا درد در دست‌ها یا پاها
- احساس سوزش در پا، به‌خصوص شب‌ها
- ضعف یا تحلیل رفتن عضلات
- نفخ یا سیری
- حالت تهوع، سوءهاضمه یا استفراغ
- اسهال یا یبوست
- سرگیجه در هنگام ایستادن
- تعریق بیش‌ازحد یا کاهش تعریق
- مشکلات مثانه، مانند تخلیه ناقص مثانه
- خشکی واژن
- اختلال در نعوظ
- عدم توانایی در حس کردن گلوکز خون پایین
- مشکل بینایی، مانند دوبینی
- افزایش ضربان قلب
نوروپاتی دیابتی چند نوع است که در ادامه مطلب انواع آن را توضیح می دهیم.
در افراد مبتلا به دیابت، چهار نوع اصلی نوروپاتی وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
1-نوروپاتی محیطی
شایع‌ترین شکل نوروپاتی، نوروپاتی محیطی استنوروپاتی محیطی معمولا پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند بازوها یا دست‌ها را نیز درگیر کندعلائم این مسئله متعدد است و از خفیف تا شدید متغیر استاین علائم عبارت‌اند از:
- بی‌حسی
- احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- عدم حساسیت به دمای گرم و سرد
- درد یا گرفتگی شدید
- ضعف عضلانی
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
برخی افراد، علائم را بیشتر در شب‌ها تجربه می‌کننداز سوی دیگر، اگر به نوروپاتی محیطی مبتلا هستید، ممکن است آسیب یا زخم در پاها را احساس نکنیدافراد مبتلا به دیابت اغلب، گردش خون ضعیفی دارند و همین مسئله بهبود زخم‌ها را در این افراد مشکل می‌کندمشکل در احساس زخم در پاها و بهبود دشوار این زخم‌ها، خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهددر موارد شدید، عفونت می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
2- نوروپاتی اعصاب خودمختار
دومین نوع شایع نوروپاتی در افراد دیابتی، نوروپاتی اعصاب خودمختار استسیستم عصبی خودمختار، سیستم‌های دیگری را در بدن اداره می‌کند که شما کنترل آگاهانه‌ای بر آن‌ها نداریدبرخی از اندام‌ها و عضلاتی که توسط این سیستم کنترل می‌شوند عبارت‌اند از:
- دستگاه گوارش
- غدد عرق
- اندام‌های جنسی و مثانه
- سیستم قلبی عروقی
- مشکلاتی که نوروپاتی اعصاب خودمختار ایجاد می‌کند در ادامه مطرح شده است.
- مشکلات گوارش
- آسیب عصبی به سیستم گوارش ممکن است باعث موارد زیر شود:
- یبوست
- اسهال
- مشکل در بلع
- فلج معده که در آن، تخلیه معده به روده‌های کوچک بسیار آهسته صورت می‌گیرد.
فلج معده باعث تاخیر در هضم غذا می‌شود که این مسئله با گذشت زمان بدتر می‌شود و منجر به حالت تهوع و استفراغ مکرر می‌گردددرصورتی‌که به این شرایط دچار شوید معمولا خیلی سریع احساس سیری می‌کنید و نمی‌توانید وعده غذایی خود را تمام کنیداز سوی دیگر، تاخیر در هضم، منجر به بالا و پایین شدن مکرر قند خون می‌شود که این امر کنترل قند خون را نیز دشوارتر می‌کند.
همچنین، علائم افت قند خون، مانند تعریق و تپش قلب، در افراد مبتلا به نوروپاتی اعصاب خودمختار می‌تواند غیرقابل‌تشخیص شوداین مسئله باعث می‌شود که وقتی قند خون شما پایین می‌آید متوجه مسئله نشوید و درنتیجه خطر وقوع موارد اورژانسی افت قند خون افزایش می‌یابد.
مشکلات جنسی و مشکلات مثانه
نوروپاتی اعصاب خودمختار همچنین می‌تواند باعث مشکلات جنسی ازجمله اختلال نعوظ، خشکی واژن یا مشکل در رسیدن به ارگاسم شودنوروپاتی در مثانه می‌تواند منجر به بی‌اختیاری و مشکل در تخلیه کامل مثانه شود.
مشکلات قلبی عروقی
آسیب به اعصابی که ضربان قلب و فشارخون را کنترل می‌کنند می‌تواند باعث کندتر شدن واکنش آن‌ها شوددرنتیجه، ممکن است هنگام ایستادن پس از نشستن یا دراز کشیدن، افت ناگهانی فشارخون و احساس سرگیجه را تجربه کنید.
نوروپاتی اعصاب خودمختار می‌تواند شناسایی برخی از علائم حمله قلبی را دشوار کند و برای مثال، وقتی قلب اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند ممکن است دچار درد قفسه سینه نشوید؛ بنابراین، اگر به نوروپاتی اعصاب خودمختار مبتلا هستید، لازم است سایر علائم هشداردهنده حمله قلبی را نیز بدانید که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعریق زیاد
- درد در بازو، پشت، گردن، فک یا معده
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سرگیجه
3-نوروپاتی پروگزیمال
این نوع نوروپاتی که به آن آمیوتروفی دیابتی نیز گفته می‌شود، نوع نادری از نوروپاتی است که بیشتر در مردان بالای 50 سالی مشاهده می‌شود که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند و دیابتشان هم به‌خوبی کنترل‌شده استنوروپاتی پروگزیمال اغلب بر روی لگن، باسن یا ران‌ها تاثیر می‌گذارد.
درصورتی‌که به آن مبتلا باشید ممکن است دردی ناگهانی و گاهی شدید را تجربه کنیدضعف عضلانی در پاها نیز می‌تواند ایستادن بدون کمک را دشوار کنداین مسئله معمولا یک طرف بدن را درگیر می‌کندوقتی علائم شروع می‌شوند معمولا بدتر می‌شوند و سپس به‌آرامی بهبود می‌یابندخوشبختانه نوروپاتی پروگزیمال، طی چند سال و حتی بدون درمان بهبود می‌یابد.
4-نوروپاتی کانونی
نوروپاتی کانونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک عصب یا یک گروه از اعصاب صدمه ببیند و درنتیجه این مسئله، ناحیه آسیب‌دیده دچار ضعف شوداین اتفاق معمولا در دست، سر، تنه یا پا رخ می‌دهد و به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود که معمولا هم بسیار دردناک است.
اکثر موارد نوروپاتی کانونی مانند نوروپاتی پروگزیمال طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند و هیچ آسیب دائمی‌ای بر جای نمی‌گذارندشایع‌ترین نوع این نوروپاتی، سندرم تونل کارپال یا نشانگان دالان مچ دست استعلائم نوروپاتی کانونی شامل موارد زیر است:
- درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن انگشتان
- عدم توانایی در تمرکز
- دوبینی
- درد پشت چشم
- فلج بل
- درد در نواحی منفرد مانند جلو ران، کمر، ناحیه لگن، قفسه سینه، معده، داخل پا، خارج ساق پا، یا ضعف در انگشت شست پا
نحوه ی تشخیص نوروپاتی دیابتی
پزشک متخصص برای تشخیص نوروپاتی دیابتی علاوه بر معاینه بالینی،موارد زیر را هم انجام میدهند:
- رفلکس مچ پا
- از دست دادن حس
- تغییرات در بافت پوست
- تغییر در رنگ پوست
- سایر آزمایش‌ها شامل بررسی فشارخون و نوسانات ضربان قلب استاگر پزشک به نوروپاتی مشکوک باشد ممکن است انجام آزمایش‌های زیر را نیز توصیه کند:
- الکترومیوگرام (EMG) که فعالیت الکتریکی در عضلات را ثبت می‌کند.
- تست سرعت هدایت عصبی (NCV) که سرعت هدایت یک پالس الکتریکی از طریق عصب را اندازه‌گیری می‌کند.
اصول درمان نوروپاتی دیابتی:
هیچ درمانی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد اما با استفاده از برخی روش‌ها می‌توانید پیشرفت آن را کاهش دهیدبهترین راه برای کاهش احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی یا کند کردن پیشرفت آن، حفظ سطح سالم قند خون استاین کار همچنین می‌تواند علائم نوروپاتی را بهبود ببخشدترک سیگار و ورزش منظم نیز به‌شدت توصیه می‌شود.
1-کند کردن روند پیشرفت نوروپاتی دیابتی
مهم‌ترین کار در جهت درمان نوروپاتی دیابتی، ارتقاء کنترل قند خون استاین کار اصلی‌ترین اقدام برای درمان نوروپاتی دیابتی به‌شمار می‌آید و می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کاملاً معکوس کنددرمان‌های دیگر فقط به تسکین درد و کاهش دیگر علائم بیماری می‌پردازند و علت اصلی که همان قند خون زیاد است را درمان نمی‌کنند.
2-تجویز مسکن و تسکین درد نوروپاتی دیابتی
در حال حاضر اگر عصبی آسیب ببیند متأسفانه هیچ راهی برای برگرداندن آن به‌حالت اول وجود ندارددر این هنگام هیچ راه‌حلی به‌جز تجویز دارو‌های مسکن برای کاهش دردحاصل از آن وجود ندارد.
هنگامی که اعصاب محیطی در نوروپاتی دیابتی دچار صدمه می‌شوند، علاوه بر احساس درد، افسردگی یکی از عوارض جدی این بیماری به‌شمار می‌آیداز این‌رو پزشکان متخصص مغز و اعصاب، متخصصین داخلی یا پزشکان فوق‌تخصص غدد درون‌ریز برای درمان نوروپاتی دارو‌هایی را تجویز می‌نماینداین داروها جهت التیام درد و کاهش افسردگی حاصل از نوروپاتی دیابتی برای بیمار در نظر گرفته می‌شوند.
3-انرژی نوری تک‌فام مادون قرمز (MIRE)
با استفاده از دستگاه انرژی نوری تک‌فام مادون قرمز، نوری با طول موج ۸۰ نانومتر به بافت زیر جلدی نفوذ کرده و سبب گشاد شدن عروق خونی این بافت می‌شودبه این ترتیب با بهبود خون‌رسانی به اعصاب، فرآیند ترمیم بافت عصبی بهبود می‌یابد و در نتیجه‌ی آن التهاب و درد کمتر می‌شوند.
4-تحریک عصب از طریق پوست (TENS) و الکتروتراپی (IFC)
در این روش‌ها، جریان الکتریکی از طریق تحریک با فرکانس کم در بافت نفوذ کرده و سبب تسکین سفتی، رفع درد‌های عصبی و بهبود ورم و زخم در پای مبتلایان به نوروپاتی دیابتی می‌شود.
5-فیزیوتراپی
با فیزیوتراپی برای درمان نوروپاتی دیابتی، آموزش چگونه قدم زدن، نگه داشتن وضعیت صحیح بدن و نحوه‌ی جابه‌جایی به بیماران دیابتی تا حدود زیادی می‌توان از ایجاد زخم پا در این بیماران جلوگیری کرد.
همینطور بیماران دیابتی دچار قطع عضو با انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی، می‌توانند از گرفتگی و سفتی عضلات رها شوند.
آیا می‌توان از نوروپاتی دیابتی پیشگیری کرد؟
درصورتی‌که قند خون خود را به‌دقت کنترل کنید اغلب می‌توانید از ابتلا به نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنیدبرای این منظور لازم است موارد زیر را انجام دهید:
- نظارت بر سطح قند خون
- مصرف داروها بر طبق تجویز پزشک
- مدیریت رژیم غذایی
- داشتن فعالیت بدنی
درنهایت، نوروپاتی دیابتی یک نوع آسیب عصبی است که می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت اتفاق بیفتداین عارضه شامل چهار نوع است که هریک از آن‌ها بر اندام متفاوتی تاثیر می‌گذارند و علائم مختلفی ایجاد می‌کننداگرچه نوروپاتی دیابتی، قابل‌درمان نیست اما با استفاده از برخی روش‌ها می‌توان علائم آن را بهبود بخشید.