آرتروز شانه یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی در سنین میانسالی و سالمندی است که به‌علت ساییدگی و تخریب تدریجی غضروف مفصل شانه ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و انجام فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن، شانه کردن مو یا حتی خوابیدن را دشوار کند. علت‌های مختلفی در بروز آرتروز شانه نقش دارند؛ از جمله افزایش سن، آسیب‌های مکرر یا شدید شانه، حرکات تکراری، بیماری‌های التهابی و عوامل ژنتیکی. علائم اصلی این بیماری شامل درد مزمن شانه، محدودیت حرکت، خشکی مفصل، صدای ساییدگی و ضعف عضلات اطراف شانه است. با شناخت به‌موقع علائم و مراجعه به پزشک می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد و درمان مناسب را آغاز نمود. در این مقاله از فیزیوتراپی فانتوم زنجان با ما همراه باشید.

آرتروز شانه چیست؟

آرتروز شانه (Shoulder Osteoarthritis) نوعی بیماری مفصلی است که در آن غضروف پوشاننده‌ی سطح مفصل شانه به‌تدریج دچار ساییدگی و تخریب می‌شود. غضروف سالم باعث حرکت نرم و بدون اصطکاک مفصل می‌شود، اما وقتی این غضروف از بین می‌رود، استخوان‌ها به‌طور مستقیم روی هم ساییده می‌شوند و این حالت باعث درد، محدودیت حرکت و گاهی صدای ساییدگی در مفصل می‌گردد.

علل و عوامل خطر

• افزایش سن (شایع‌ترین علت)

• سابقه آسیب‌دیدگی یا شکستگی شانه

• حرکات تکراری و فشارهای شغلی یا ورزشی

• بیماری‌های التهابی مفصل (مانند روماتیسم مفصلی)

• عوامل ژنتیکی

علائم شایع

• درد در ناحیه شانه، به‌ویژه هنگام حرکت یا در شب

• محدودیت دامنه حرکتی (سختی در بالا بردن یا چرخاندن دست)

• خشکی مفصل شانه

• احساس ساییدگی یا صدا هنگام حرکت شانه

• ضعف عضلات اطراف شانه به‌دلیل کاهش استفاده

روش‌های درمان

درمان به شدت بیماری بستگی دارد و معمولاً شامل:

1. روش‌های غیرجراحی:

   • استراحت نسبی و اجتناب از حرکات آسیب‌زا

   • فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی و کششی

   • داروهای ضدالتهاب و مسکن‌ها

   • تزریق کورتون یا ژل‌های مفصلی

2. روش‌های جراحی (در موارد شدید):

   • آرتروسکوپی برای پاکسازی مفصل

   • تعویض کامل یا جزئی مفصل شانه (پروتز شانه)

علت های آرتروز شانه

علت‌های آرتروز شانه می‌توانند متنوع باشند و معمولاً ترکیبی از عوامل مختلف باعث ایجاد یا تشدید آن می‌شود. مهم‌ترین علل و عوامل خطر عبارتند از:

🔹 علل اصلی

1. افزایش سن

   • شایع‌ترین علت، به دلیل فرسودگی طبیعی غضروف مفصل در طول زمان.

2. آسیب‌های شانه (تروما)

   • شکستگی استخوان بازو یا کتف در ناحیه مفصل

   • دررفتگی‌های مکرر شانه که به مرور به غضروف آسیب می‌زنند.

3. استفاده بیش از حد و حرکات تکراری

   • فعالیت‌های شغلی (مثلاً کارگران ساختمانی، نقاشان)

   • ورزش‌هایی مثل وزنه‌برداری، تنیس یا ورزش‌های پرتابی.

4. بیماری‌های التهابی مفصل

   • مانند روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis) که باعث تخریب زودهنگام غضروف می‌شود.

5. آسیب به روتاتور کاف (Cuff Tear Arthropathy)

   • پارگی‌های بزرگ و درمان‌نشده در تاندون‌های شانه باعث تغییر بیومکانیک مفصل و در نهایت آرتروز می‌شود.

6. عوامل ژنتیکی و ارثی

   • در برخی افراد استعداد بیشتری برای ساییدگی مفاصل وجود دارد.

7. بیماری‌های متابولیک یا دیگر بیماری‌ها

   • مانند دیابت، نقرس، یا اختلالات متابولیسم کلسیم و فسفر.

علائم و نشانه های آرتروز شانه

علائم و نشانه‌های آرتروز شانه معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شوند و شدت آن‌ها با پیشرفت بیماری بیشتر می‌شود. شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

🔹 علائم و نشانه‌های اصلی

1. درد شانه

   • در ابتدا هنگام حرکت و فعالیت ایجاد می‌شود.

   • به‌مرور ممکن است در حالت استراحت و حتی شب‌ها هم وجود داشته باشد و خواب را مختل کند.

2. خشکی و محدودیت حرکتی

   • دشواری در بالا بردن دست یا چرخاندن بازو.

   • سختی در انجام کارهای روزمره مثل شانه کردن مو یا پوشیدن لباس.

3. صدا یا حس ساییدگی (کریپتاسیون)

   • هنگام حرکت شانه ممکن است صدای تق‌تق یا ساییدگی حس شود.

4. ضعف عضلات اطراف شانه

   • به‌علت کاهش استفاده و درد، عضلات شانه ضعیف می‌شوند.

5. تورم یا التهاب خفیف

   • در برخی موارد مفصل شانه کمی متورم یا حساس به لمس می‌شود.

6. محدودیت عملکردی

   • کاهش توانایی انجام فعالیت‌های ورزشی یا شغلی.

   • حتی کارهای ساده مثل بلند کردن اجسام سبک هم سخت می‌شود.

درمان آرتروز شانه

درمان آرتروز شانه بسته به شدت بیماری، میزان درد، و محدودیت حرکتی متفاوت است. هدف اصلی درمان، کاهش درد، بهبود حرکت و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.

 درمان‌های غیرجراحی (اولین خط درمان)

1. تغییر سبک زندگی و فعالیت‌ها

   • اجتناب از حرکات تکراری و سنگین شانه.

   • استفاده از گرما یا سرما برای کاهش درد و التهاب.

2. داروها

   • مسکن‌ها مثل استامینوفن.

   • داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا دیکلوفناک.

   • پمادها و ژل‌های موضعی ضد درد.

3. فیزیوتراپی و ورزش درمانی

   • تمرینات کششی برای افزایش دامنه حرکت.

   • تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف شانه.

   • روش‌های درمانی مثل اولتراسوند یا تحریک الکتریکی (TENS).

4. تزریق داخل مفصل

   • تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب و درد.

   • تزریق ژل‌های هیالورونیک اسید برای بهبود حرکت (در برخی موارد).

 درمان‌های جراحی (در موارد پیشرفته)

1. آرتروسکوپی شانه

   • تمیز کردن مفصل، برداشتن زوائد استخوانی یا بافت‌های آسیب‌دیده.

2. همی‌آرتروپلاستی (نیمه تعویض مفصل شانه)

   • جایگزینی سر استخوان بازو با پروتز.

3. تعویض کامل مفصل شانه (Total Shoulder Arthroplasty)

   • جایگزینی هر دو سطح مفصلی با پروتز مصنوعی.

4. تعویض معکوس مفصل شانه (Reverse Shoulder Arthroplasty)

   • بیشتر در افرادی که همزمان پارگی وسیع روتاتور کاف دارند استفاده می‌شود.

فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برای آرتروز شانه

فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی نقش بسیار مهمی در کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و جلوگیری از پیشرفت آرتروز شانه دارند. این تمرینات باید به‌صورت منظم و زیر نظر متخصص انجام شوند.

 اهداف فیزیوتراپی در آرتروز شانه

• کاهش درد و التهاب

• بهبود حرکت مفصل

• تقویت عضلات اطراف شانه (به‌ویژه روتاتور کاف و عضلات پایداری‌دهنده کتف)

• جلوگیری از خشک شدن مفصل و کاهش عملکرد

 تمرینات کششی (برای افزایش انعطاف‌پذیری)

1. پاندول (Pendulum Exercise)

   • بدن را کمی به جلو خم کنید و بازوی مبتلا را آویزان کنید.

   • به آرامی بازو را مانند آونگ در دایره‌های کوچک بچرخانید.

2. کشش کراس‌بادی (Cross-Body Stretch)

   • دست مبتلا را به آرامی با کمک دست مقابل روی سینه بیاورید و ۱۰–۲۰ ثانیه نگه دارید.

3. کشش پشت سر

   • دست‌ها را پشت سر بگذارید و آرنج‌ها را آرام به عقب ببرید.

 تمرینات تقویتی (برای افزایش قدرت عضلات)

1. تقویت روتاتور کاف با کش مقاومتی (Resistance Band)

   • باند را به در دستگیره ببندید.

   • بازو را نزدیک بدن نگه دارید و به آرامی به داخل یا خارج بچرخانید.

2. بالا بردن بازو در کنار بدن (Lateral Arm Raise)

   • با وزنه سبک یا بدون وزنه، دست را تا شانه بالا بیاورید و سپس پایین بیاورید.

3. پرس دیواری (Wall Push-Up)

   • مقابل دیوار بایستید و مانند شنا رفتن، فشار به دیوار وارد کنید.

روش‌های کمکی فیزیوتراپی

• استفاده از گرما یا سرما برای کاهش درد.

• الکتروتراپی (TENS) برای تسکین درد.

• اولتراسوند تراپی برای بهبود بافت نرم.

• ماساژ درمانی جهت کاهش اسپاسم عضلانی.

⚠️ نکته مهم:

• تمرینات باید بدون درد شدید انجام شوند.

• حرکات باید آرام، کنترل‌شده و منظم باشند.

• در مراحل پیشرفته آرتروز یا هنگام درد زیاد، برخی تمرینات باید با احتیاط یا تغییر انجام شوند.

راهکار های پیشگیری از آرتروز شانه

پیشگیری از آرتروز شانه کاملاً ممکن نیست، به‌ویژه با بالا رفتن سن، اما می‌توان با رعایت برخی اصول، احتمال بروز آن را کاهش داد یا روند پیشرفت را کند کرد.

1. مراقبت از مفصل شانه

• پرهیز از حرکات تکراری و سنگین روی شانه (مثلاً بلند کردن اجسام بالای سر به‌طور مکرر).

• استفاده صحیح از شانه در فعالیت‌های ورزشی و شغلی.

• اجتناب از وارد کردن فشار ناگهانی یا حرکات پرتابی شدید.

2. حفظ قدرت و انعطاف عضلات

• انجام منظم تمرینات کششی برای جلوگیری از خشکی مفصل.

• تقویت عضلات روتاتور کاف و عضلات پشتیبان کتف برای پایداری بهتر شانه.

• ورزش‌های سبک مثل شنا، پیاده‌روی و یوگا.

3. پیشگیری از آسیب‌ها

• گرم کردن و کشش قبل از ورزش.

• رعایت اصول صحیح تکنیک‌های ورزشی (مثلاً در تنیس، والیبال یا وزنه‌برداری).

• درمان به‌موقع آسیب‌های شانه مثل دررفتگی یا پارگی تاندون.

4. سبک زندگی سالم

• حفظ وزن مناسب بدن (چاقی باعث فشار بیشتر بر مفاصل می‌شود).

• تغذیه سالم: مصرف غذاهای ضدالتهابی (ماهی، سبزیجات، میوه‌ها، مغزها).

• مصرف کافی ویتامین D و کلسیم برای سلامت استخوان‌ها.

5. پیگیری مشکلات زمینه‌ای

• کنترل بیماری‌های التهابی مثل روماتیسم مفصلی.

• کنترل دیابت و بیماری‌های متابولیک.

• بررسی سابقه خانوادگی و توجه به علائم اولیه (مثل دردهای مزمن شانه).

کلام آخر

آرتروز شانه بیماری‌ای تدریجی است که اگرچه درمان قطعی برای بازگرداندن غضروف از بین رفته وجود ندارد، اما می‌توان با روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارو، تزریق داخل مفصل و اصلاح سبک زندگی، علائم آن را کنترل کرد و عملکرد شانه را بهبود بخشید. در موارد شدید، جراحی و تعویض مفصل شانه به‌عنوان راه‌حل نهایی مطرح می‌شود. بنابراین، آگاهی از علت‌ها، علائم و روش‌های درمانی این بیماری و همچنین توجه به اقدامات پیشگیرانه، نقش مهمی در حفظ سلامت مفصل شانه و ارتقای کیفیت زندگی دارد.