دیسک گردن چیست؟ علت، علائم و کم عوارض‌ترین راه‌های درمان

دیسک گردن یکی از شایع‌ترین اختلالات ستون فقرات است که می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد اثر قابل‌توجهی بگذارد. دیسک‌های بین‌مهره‌ای گردن نقش ضربه‌گیر و حرکت‌دهنده را دارند؛ اما با افزایش سن، حرکات تکراری، وضعیت بدنی نامناسب یا آسیب‌های ناگهانی، این دیسک‌ها دچار تخریب و بیرون‌زدگی می‌شوند. به این وضعیت فتق یا دیسک گردن گفته می‌شود.
علائم دیسک گردن معمولاً شامل درد موضعی در گردن، انتشار درد به شانه و بازو، گزگز یا بی‌حسی دست‌ها، ضعف عضلانی و در موارد شدید، علائم فشار بر نخاع است. از آنجا که این بیماری می‌تواند زندگی روزمره بیماران را مختل کند، شناخت علت‌ها، علائم و راهکارهای درمانی کم‌عوارض اهمیت زیادی دارد، تا انتهای این مقاله از فیزیوتراپی فانتوم زنجان با ما همراه باشید.

دیسک گردن چیست؟

ستون فقرات گردنی از ۷ مهره (C1 تا C7) تشکیل شده است. بین هر دو مهره، صفحه‌ای انعطاف‌پذیر به نام دیسک بین‌مهره‌ای قرار دارد که مانند یک ضربه‌گیر عمل کرده و باعث حرکت نرم و انعطاف‌پذیری گردن می‌شود.
زمانی که این دیسک دچار تخریب، بیرون‌زدگی یا پارگی شود و به اعصاب یا نخاع فشار وارد کند، اصطلاحاً به آن دیسک گردن یا فتق دیسک گردنی گفته می‌شود.

---

ساختار دیسک گردن

• هسته ژلاتینی (نوکلئوس پولپوزوس): بخش نرم و مرکزی دیسک.

• حلقه فیبری (آنولوس فیبروزوس): لایه بیرونی و محکم که هسته را در جای خود نگه می‌دارد.

وقتی حلقه فیبری آسیب ببیند، هسته به بیرون فشار می‌آورد و باعث ایجاد علائم می‌شود.

---

علل بروز دیسک گردن

• فرسایش و افزایش سن (دژنراتیو).

• حرکات تکراری یا فشارهای مداوم روی گردن.

• صدمات ناگهانی (تصادف، سقوط، آسیب ورزشی).

• وضعیت‌ های بدنی نامناسب (کار طولانی با کامپیوتر یا گوشی).

• ضعف عضلات نگه‌دارنده گردن.

---

علائم دیسک گردن

علائم بسته به شدت و محل آسیب می‌تواند متفاوت باشد:

• درد گردن که ممکن است به شانه، بازو و دست انتشار پیدا کند.

• گزگز، بی‌حسی یا ضعف در بازوها و انگشتان.

• محدودیت حرکتی گردن.

• سردردهای ناشی از گردن (Cervicogenic headache).

• در موارد شدید: فشار بر نخاع → اختلال در راه رفتن، ضعف پاها یا بی‌اختیاری.

---

روش‌های تشخیص

• معاینه بالینی: بررسی قدرت عضلات، رفلکس‌ها و حساسیت‌ها.

• MRI گردن: بهترین روش برای مشاهده بیرون‌زدگی دیسک.

• سی‌تی اسکن و میلوگرافی: در موارد خاص.

• الکترومیوگرافی (EMG): برای بررسی عملکرد اعصاب.

---

درمان دیسک گردن

در ادامه به روش های درمان دیسک گردن می پردازیم:

۱. درمان‌های غیرجراحی

• استراحت نسبی و پرهیز از حرکات سنگین.

• داروها: مسکن‌ها، ضدالتهاب‌ها، شل‌کننده‌های عضلانی.

• فیزیوتراپی: شامل کشش گردن، ورزش‌های اصلاحی و گرما یا سرما درمانی.

• گردنبند طبی (در کوتاه‌مدت).

• تزریق داروهای ضدالتهاب (کورتیکواستروئید) در اطراف ریشه عصب.

۲. درمان‌های جراحی

در مواردی که درمان‌ های غیرجراحی مؤثر نباشد یا فشار شدید بر نخاع وجود داشته باشد:

• دیسککتومی گردنی (ACD یا ACDF): برداشتن دیسک آسیب‌دیده و در صورت نیاز، فیوژن (جوش دادن) مهره‌ها.

• جایگزینی دیسک مصنوعی: در برخی بیماران مناسب است.

---

پیشگیری

• اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن.

• پرهیز از خم کردن طولانی‌ مدت گردن هنگام کار با موبایل یا کامپیوتر.

• تقویت عضلات گردن و شانه.

• اجتناب از حرکات ناگهانی و سنگین.

دیسک گردن یکی از علل شایع درد گردن و انتشار درد به اندام‌ های فوقانی است. تشخیص به موقع و درمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند آسیب نخاعی جلوگیری کند. اغلب بیماران با درمان‌ های غیرجراحی بهبود می‌یابند و تنها درصد کمی نیاز به جراحی پیدا می‌کنند.

انواع درد های دیسک گردن

دیسک گردن بسته به شدت و محل بیرون‌زدگی یا فشار روی اعصاب و نخاع می‌تواند انواع مختلفی از دردها ایجاد کند. در ادامه به دسته‌بندی و توضیح آن‌ها می‌پردازم:

۱. درد گردنی (محلی)

• درد در ناحیه گردن که ممکن است مداوم یا دوره‌ای باشد.

• معمولاً به صورت گرفتگی، خشکی یا درد مبهم احساس می‌شود.

• با حرکت دادن گردن، خم و راست شدن یا نشستن طولانی تشدید می‌شود.

---

۲. درد انتشاری (رادیکولوپاتیک)

• وقتی دیسک بیرون‌زده به ریشه عصب فشار بیاورد، درد از گردن به مسیر همان عصب انتشار پیدا می‌کند.

• به صورت درد تیرکشنده یا سوزشی به شانه، بازو، ساعد یا انگشتان منتقل می‌شود.

• بسته به عصب درگیر:

  • C5: درد و ضعف در شانه.

  • C6: درد به سمت بازو و انگشت شست.

  • C7: درد به پشت بازو و انگشت میانی.

  • C8: درد به ساعد و انگشت کوچک.

---

۳. درد عصبی (نورالژیک)

• ناشی از تحریک یا التهاب عصب.

• به صورت گزگز، مورمور، بی‌حسی یا سوزش در دست‌ها و انگشتان.

• شب‌ها و هنگام استراحت بیشتر آزاردهنده است.

---

۴. سردردهای گردنی (Cervicogenic Headache)

• درد از ناحیه گردن شروع شده و به پشت سر، گیجگاه یا حتی پیشانی می‌رسد.

• گاهی با سرگیجه یا تاری دید همراه است.

• به دلیل فشار دیسک بر اعصاب و مفاصل گردنی ایجاد می‌شود.

---

۵. درد نخاعی (در موارد شدید)

• اگر دیسک به نخاع فشار وارد کند (میلوپاتی گردنی)، علاوه بر درد گردن:

  • درد و سنگینی در پاها

  • مشکل در راه رفتن

  • ضعف عمومی اندام‌ها

  • بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع (در موارد خیلی پیشرفته)

---

۶. درد عضلانی ثانویه

• اسپاسم یا گرفتگی عضلات اطراف گردن و شانه در اثر فشار مداوم دیسک.

• درد معمولاً به صورت سفتی و گرفتگی در شانه‌ها و بین دو کتف حس می‌شود.

دیسک گردن می‌تواند هم باعث درد موضعی در گردن شود و هم درد انتشاری به شانه و دست‌ها. شدت و نوع درد به میزان فشار روی اعصاب و نخاع بستگی دارد.

فتق دیسک گردن چیست؟

بین مهره‌های گردنی (C1 تا C7) صفحاتی انعطاف‌پذیر به نام دیسک بین‌مهره‌ای قرار دارند. این دیسک‌ها مانند بالشتک عمل می‌کنند و ضربه‌ها را جذب کرده و حرکت نرم گردن را ممکن می‌سازند.

هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است:

• هسته ژلاتینی (نوکلئوس پولپوزوس): بخش نرم و مرکزی.

• حلقه فیبری (آنولوس فیبروزوس): بخش سخت و خارجی که هسته را در بر می‌گیرد.

وقتی حلقه فیبری دچار آسیب یا پارگی شود و هسته به سمت بیرون جابه‌جا گردد، حالتی ایجاد می‌شود که به آن فتق دیسک گردن یا بیرون‌زدگی دیسک گردنی می‌گویند.

---

علل فتق دیسک گردن

• فرسودگی ناشی از افزایش سن (تغییرات دژنراتیو).

• حرکات مکرر و طولانی گردن در وضعیت‌های نامناسب (مثلاً کار با موبایل یا کامپیوتر).

• بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات ناگهانی.

• صدمات مستقیم (حوادث رانندگی یا ورزشی).

• ضعف عضلات گردن و شانه.

---

علائم فتق دیسک گردن

بسته به شدت و محل فشار دیسک:

1. درد گردن: مداوم یا تیرکشنده.

2. انتشار درد (رادیکولوپاتی): درد از گردن به شانه، بازو، ساعد و انگشتان.

3. بی‌حسی و گزگز: در دست‌ها و انگشتان.

4. ضعف عضلانی: کاهش قدرت گرفتن اجسام یا بالا بردن بازو.

5. سردرد گردنی: درد از گردن به پشت سر یا شقیقه‌ها.

6. در موارد شدید: فشار بر نخاع → مشکلات حرکتی در پاها، عدم تعادل و حتی بی‌اختیاری ادرار.

---

تشخیص فتق دیسک گردن

• معاینه بالینی: بررسی رفلکس‌ها، قدرت عضلات و حس اندام‌ها.

• MRI گردن: بهترین روش برای تشخیص بیرون‌زدگی دیسک.

• سی‌تی اسکن یا میلوگرافی: در صورت نیاز.

• الکترومیوگرافی (EMG): برای بررسی عملکرد عصب‌های درگیر.

---

درمان فتق دیسک گردن

1.درمان‌های غیرجراحی

• استراحت نسبی و اصلاح فعالیت‌ها.

• داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها.

• شل‌کننده‌های عضلانی.

• فیزیوتراپی و تمرینات کششی و تقویتی.

• گردنبند طبی (کوتاه‌مدت).

• تزریق داروهای ضد التهاب (اپیدورال یا اطراف ریشه عصب).

2.درمان‌های جراحی

در مواردی که درمان‌های محافظه‌کارانه مؤثر نباشد یا علائم شدید عصبی/نخاعی وجود داشته باشد:

• دیسککتومی گردنی قدامی (ACD یا ACDF): برداشتن دیسک و جوش دادن مهره‌ها.

• جایگزینی دیسک مصنوعی: در برخی بیماران برای حفظ حرکت طبیعی گردن.

فتق دیسک گردن به معنای بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک و فشار بر اعصاب یا نخاع است. این بیماری می‌تواند از درد ساده گردن تا علائم عصبی جدی ایجاد کند. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب در بیشتر بیماران مانع از نیاز به جراحی می‌شود.

علائم دیسک گردن

علائم دیسک گردن می‌تواند از یک درد ساده در ناحیه گردن تا مشکلات جدی عصبی و نخاعی متفاوت باشد. شدت علائم بستگی به محل و میزان فشار دیسک بر ریشه‌های عصبی یا خود نخاع دارد.

۱. علائم عمومی

• درد گردن: معمولاً مداوم یا تیرکشنده، که با حرکت سر یا گردن بیشتر می‌شود.

• خشکی و محدودیت حرکتی گردن.

• گرفتگی عضلات شانه و پشت گردن.

---

۲. علائم عصبی (به علت فشار بر ریشه عصب‌ها)

• انتشار درد (رادیکولوپاتی): درد از گردن به شانه، بازو، ساعد و انگشتان.

• گزگز و مورمور یا بی‌حسی: در مسیر همان عصب.

• ضعف عضلانی: بیمار ممکن است نتواند اجسام را به خوبی بگیرد یا بازو را بالا ببرد.

• بسته به عصب درگیر:

  • C5: درد و ضعف در شانه.

  • C6: درد به بازو و انگشت شست.

  • C7: درد به پشت بازو و انگشت میانی.

  • C8: درد و بی‌حسی در ساعد و انگشت کوچک.

---

۳. علائم سردرد و علائم وابسته

• سردردهای گردنی (Cervicogenic headache): درد از گردن به پشت سر و شقیقه‌ها.

• سرگیجه یا احساس عدم تعادل در برخی بیماران.

---

۴. علائم نخاعی (در موارد شدید – میلوپاتی گردنی)

وقتی بیرون‌زدگی دیسک به نخاع فشار وارد کند:

• ضعف یا سنگینی در پاها.

• اختلال در راه رفتن و تعادل.

• کاهش هماهنگی حرکتی دست‌ها (مثلاً مشکل در بستن دکمه لباس).

• در موارد خیلی شدید: بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع.

---

۵. علائم عضلانی-اسکلتی ثانویه

• درد بین دو کتف.

• اسپاسم یا سفتی عضلات شانه و پشت.

• خستگی زودرس عضلات گردن.

علائم دیسک گردن می‌تواند از درد ساده و گرفتگی عضلات تا علائم عصبی و حتی نخاعی متفاوت باشد. تشخیص به‌موقع توسط پزشک و شروع درمان مناسب، مانع از پیشرفت و بروز عوارض جدی خواهد شد.

بیشتر بخوانید … درد پاشنه پا : کمبود ویتامین ها و ریز مغذی ها

علل بروز دیسک گردن

بسیاری از دلایل شامل تغییرات دژنراتیو طبیعی در دیسک ها با افزایش سن است. وضعیت بدنی نامناسب و کار سخت با روش های ضعیف بلند کردن بدن ممکن است این تغییرات را بدتر کند. دیسک ها به آرامی فرسوده می شوند، کمتر چاق و صاف می شوند. وقتی فضای دیسک به اندازه‌ای باریک می‌شود که مهره‌ها به هم ساییده می‌شوند، لبه‌های مهره‌ها دچار ساییدگی و پارگی می‌شوند. سپس، خارهای استخوانی ایجاد می شوند که ممکن است شروع به فشار بر روی نخاع یا ریشه عصبی کنند. با تحریک عصب، درد، گزگز، بی حسی یا ضعف ممکن است رخ دهد.

تغییرات یا ضربه های مشابه ممکن است غضروف سخت اطراف هر دیسک را ترکاند. مواد دیسک ممکن است به داخل کانال نخاع برآمده (فتق) شده و طناب نخاعی یا ریشه عصبی را فشار دهد (فشرده کند).

عوامل متعددی خطر فتق دیسک را افزایش می‌دهند:

• انتخاب‌های سبک زندگی مانند استفاده از تنباکو، عدم ورزش منظم و تغذیه ناکافی به طور قابل توجهی به سلامت دیسک کمک می‌کند.
• با بالا رفتن سن بدن، تغییرات طبیعی بیوشیمیایی باعث خشک شدن تدریجی دیسک‌های بین مهره‌ای می‌شود که بر استحکام و انعطاف پذیری دیسک تأثیر می‌گذارد.
• افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند نسبت به افرادی که وزن مناسبی دارند بیشتر در معرض خطر فتق دیسک قرار دارند.
• افرادی که از نظر فیزیکی مشاغل سختی دارند که شامل بلند کردن اجسام سنگین است نیز بیشتر در معرض خطر فتق دیسک هستند.
• افرادی که سابقه خانوادگی فتق دیسک دارند، بیشتر از افرادی که این بیماری را ندارند، دچار فتق دیسک می‌شوند.
• افرادی که سیگار می‌کشند به طور قابل توجهی در معرض خطر ابتلا به فتق دیسک هستند.

فتق دیسک ممکن است برای هر فردی در هر سنی اتفاق بیفتد، اما در بزرگسالان جوان تا میانسالی که بیش از حد بدن خود کار می‌کنند، شایع است.

اگر فکر می‌کنید که در معرض خطر ابتلا به فتق دیسک هستید، مهم است که با یک متخصص پزشکی تماس بگیرید. ممکن است بتوانید با فعال ماندن، ترک سیگار و حفظ وزن در سطح سالم، خطر ابتلا به فتق دیسک را کاهش دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فکر می‌کنید که فتق دیسک دارید، مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. هر چه زودتر این عارضه تشخیص داده شود، سریع‌تر درمان می‌شود و زودتر می‌توانید کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید.

چگونگی تشخیص دیسک گردن

پس از یک شرح حال کامل و معاینه عصبی، متخصص درد می‌تواند درد شما را تا سطح خاصی در ستون فقرات ردیابی کند. پزشک شما به دنبال ضعف، تغییر در رفلکس‌ها و از دست دادن احساس در پوست گردن، و انگشتان شما خواهد بود. از تست‌های تصویربرداری برای تایید یافته‌های امتحان استفاده خواهد شد.

• آزمایشات برای درد گردن
• اشعه ایکس
• تصویربرداری اولیه برای ارزیابی نواحی استخوانی ستون فقرات شما.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• از یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصویری دقیق از ستون فقرات شما از جمله نخاع و ریشه‌های عصبی استفاده می‌کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT)
• اشعه ایکس از زوایای مختلف تصاویر مقطعی (برشی) از ستون فقرات شما ایجاد می‌کند.
• سی تی میلوگرام
• یک آزمایش پیشرفته که در آن پزشک در طی سی تی اسکن رنگ را به مایع نخاعی شما تزریق می‌کند. نشان می‌دهد که در آن فشار روی نخاع یا اعصاب وجود دارد.
• تست‌های عصبی
• الکترومایوگرام و مطالعات هدایت عصبی میزان حرکت سیگنال‌های الکتریکی در طول اعصاب را اندازه‌گیری می‌کنند تا آسیب را پیدا کنند.

بایدها و نبایدهای بعد از درمان دیسک گردن

• هنگام نشستن و راه رفتن از وضعیت بدنی مناسب استفاده کنید.
• همیشه هنگام سفر با وسیله نقلیه موتوری از کمربند ایمنی ببندید.
• هنگامی که در رختخواب دراز کشیده‌اید، یک بالش زیر سر و گردن خود قرار دهید.
• ورزش‌های روزانه مورد تایید پزشک معالج خود را انجام دهید. به آرامی گردن خود را کشیده و خم کنید. وزن ایده آل خود را حفظ کنید.
• اگر علائم شما بسیار بدتر شد یا ضعف جدیدی دارید، با درمانگر خود تماس بگیرید.
• اگر در راه رفتن مشکل دارید، ضعف دارید، نمی‌توانید اندام خود را حرکت دهید، یا کنترل روده یا مثانه خود را از دست می‌دهید، با پزشک خود تماس بگیرید.
• آسیب به ستون فقرات گردنی خود را به حداقل برسانید. در ورزش‌های تماسی از لباس‌های محافظ استفاده کنید.
• عادت نکنید که گردن خود را بیرون بیاورید.
• تا زمانی که متخصص بگوید که می‌توانید، به سرکار خود برنگردید.
• تا زمانی که با درمانگر خود مشورت نکنید، فعالیت‌های شدید انجام ندهید.
• تا زمانی که بدون داروی ضددرد احساس درد نکردید، رانندگی را از سر نگیرید.

پیشگیری بهتر از درمان

بیماری دیسک یک بیماری مزمن و اغلب روندی آهسته است. احتمالاً بین اولین ته کمر درد و دیسک‌های بسیار خشک شده فاصله خواهید داشت. برای کاهش خطر یا پیشرفت می‌توان کارهای زیادی انجام داد.

• سیگار را ترک کنید، یا بهتر است، شروع نکنید.
• ورزش منظم برای افزایش قدرت و انعطاف عضلاتی که ستون فقرات را احاطه کرده و حمایت می‌کنند.
• برای جلوگیری از فشار بر ستون فقرات و فتق دیسک خود، با مکانیک مناسب بدن بلند شوید
• وزن بدن سالم را حفظ کنید، BMI بالا باعث ایجاد استرس‌های اضافی بر ستون فقرات می‌شود
• مصرف الکل را کاهش دهید
• از ویتامین‌ها و مکمل‌ها مانند کلسیم، آهن و روی برای کمک به حفظ ساختار استخوانی سالم استفاده کنید.

کلام آخر

دیسک گردن اگرچه بیماری شایعی است، اما در اغلب موارد با تشخیص به‌موقع و درمان‌های غیرجراحی قابل کنترل و بهبود است. روش‌هایی مانند اصلاح سبک زندگی، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و تمرینات کششی و تقویتی کم‌عوارض‌ترین راه‌های درمان هستند و معمولاً نتایج خوبی به همراه دارند. جراحی تنها در شرایط شدید یا مقاوم به درمان توصیه می‌شود. بنابراین، توجه به علائم اولیه و رعایت اصول درست در کار و زندگی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و درمان مؤثر دیسک گردن داشته باشد.

خدمات کلینیک فیزیوتراپی فانتوم

در مجموعه ی ما فیزیوتراپیست پس از بررسی علامت ها می تواند برنامه ی مناسبی برای درمان بیمار انتخاب کند. خدمات فیزیوتراپی مانند:

• الکتروتراپی
• تکار
• لیزر
• طب سوزنی
• ماساژتراپی
• کامپرشن تراپی
• منوال تراپی

برای مشاوره و گرفتن نوبت در منزل و یا آشنایی با کلینیک فیزیوتراپی فانتوم کلیک کنید.