علت بروز سندروم تونل کارپال : سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یا نشانگان مجرای مچ دستی، بیماری ارتوپدی شایع در ناحیه دست است که باعث درد، بی‌حسی و حس سوزن‌سوزن و مور مور در دست و بازو می‌شوداحتمال ابتلا به این سندرم در زنان بین 40 تا 60 ساله بسیار بالا استزنان باردار نیز در اواخر دوران بارداری به علائم کوتاه مدت این عارضه دچار می‌شوندزنانی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند، در سنین یائسگی هستند یا داروی استروژن مصرف می‌کنند بیشتر مستعد ابتلا به گرفتگی مچ دست هستندکه درمان نکردن این آسیب باعث افت کیفیت زندگی برای مدتی طولانی خواهد شد و برای همین، هرچه سریع‌تر برای درمان آن باید به دکتر ارتوپد یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید.
این بیماری این روزها برای کارمندان و پشت میزنشین‌های بسیاری رخ می‌دهد و برای همین، شناخت آن در جهت افزایش آگاهی‌تان مثمر تمر خواهد بود؛ با ما همراه باشید. در ادامه به بررسی علت بروز سندروم تونل کارپال می پردازیم تا انتهای مقاله با کلینیک فیزیوتراپی فانتوم همراه باشید.
سندروم تونل کارپال چیست؟
سندرم تونل کارپال (CTS) یک نوروپاتی ناشی از گیر افتادن عصب است که در اثر فشردگی عصب مدیان در حین عبور از طریق تونل کارپ مچ ایجاد می شود. CTS شایع ترین نوروپاتی گیر افتادگی عصبی است که ۹۰ درصد از نوروپاتی ها را تشکیل می دهد. علائم اولیه سندرم تونل کارپال شامل درد، بی حسی و پارستزی است. این علائم معمولاً با کمی تغییر در انگشت شست، انگشت اشاره، انگشت میانی و نیمه رادیال (سمت شست) انگشت چهارم ظاهر می شوند. درد همچنین می تواند به بازوی آسیب دیده تابش کند. با پیشرفت بیشتر، ضعف دست، کاهش هماهنگی حرکتی ظریف، کلافگی و آتروفی تنار ممکن است رخ دهد.
در شروع اولیه بیماری، علائم اغلب در شب هنگام دراز کشیدن ظاهر می شود و در طول روز تسکین می یابد. با پیشرفت بیشتر بیماری، علائم در طول روز نیز وجود خواهد داشت، به‌ویژه در فعالیت‌های تکراری خاص، مانند هنگام کشیدن نقاشی، تایپ کردن، یا بازی‌های ویدیویی.
در بیماری پیشرفته تر، علائم می تواند ثابت باشد. مشاغل معمولی بیماران مبتلا به سندرم تونل کارپال شامل کسانی است که برای مدت طولانی از رایانه استفاده می کنند، کسانی که از تجهیزاتی استفاده می کنند که دارای ارتعاش هستند مانند کارگران ساختمانی، و هر شغل دیگری که نیاز به حرکت مکرر و تکراری دارد.
علت بروز سندروم تونل کارپال
این سندروم وقتی بروز پیدا می‌کند که تونل کارپال دست شما متورم شده و عصب میانی را تحت فشار گذاشته باشد.دقت کنید که عوامل زیر احتمال بروز این سندروم را بیشتر می‌کند:
- وراثت: ممکن است کانال کارپ در برخی از افراد به صورت ارثی کوچکتر از حد معمول باشد.
- عادت تکان دادن دست به صورت مکرر: تکرار بعضی حرکات یکسان یا فعالیت مداوم مچ دست برای مدت طولانی می‌تواند وضعیت تاندون‌ها را بدتر کرده یا موجب تورم تونل کارپال شود و به عصب میانی فشار بیاورد.
- وضعیت بد قرارگیری مچ یا تمام دست: انجام فعالیت‌هایی که نیاز به خم کردن شدید یا کشیدگی دست و مچ دارد
- بارداری: تغییرات هورمونی و ورم‌های رایج دوران بارداری نیز می‌تواند باعث ایجاد تورم در تونل کارپال شود.
- بیماری‌های دیگر: دیابت، روماتیسم مفصلی و کم‌کاری تیروئید از بیماری‌هایی هستند که گاهی باعث سندرم کانال کارپال می‌شوند.
- صدمه یا جراحت: اگر طی حادثه‌ای در گذشته دور یا نزدیک مچ دست‌تان آسیب دیده باشد (ضربه و جراحت) امکان بروز این سندروم افزایش پیدا می‌کند.
نشانه‌ها و علائم سندروم تونل کارپال
علائم و نشانه‌های سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome – CTS) معمولاً به‌دلیل فشار بر عصب مدیان در ناحیه مچ دست بروز می‌کنند. این علائم اغلب به‌تدریج ظاهر می‌شوند و اگر درمان نشوند، می‌توانند به ناتوانی دائمی منجر شوند.
در ادامه، مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم CTS را به تفکیک و با توضیح ارائه می‌دهم:
✋ نشانه‌ها و علائم رایج سندرم تونل کارپال
✅ ۱. بی‌حسی و گزگز (Numbness and Tingling)
-
در انگشت شست، اشاره، انگشت وسط و نیمه داخلی انگشت حلقه
-
معمولاً شب‌ها یا هنگام رانندگی، تایپ‌کردن یا نگه‌داشتن تلفن تشدید می‌شود
-
احساس “خواب رفتگی” در دست
✅ ۲. درد در مچ، کف دست یا ساعد
-
ممکن است به بازو یا حتی شانه کشیده شود
-
درد می‌تواند در شب یا هنگام فعالیت شدیدتر شود
✅ ۳. ضعف در دست
-
کاهش قدرت گرفتن اشیاء
-
انداختن ناگهانی اشیاء از دست (به دلیل ضعف یا بی‌حسی)
✅ ۴. احساس تورم بدون ورم واقعی
-
بیمار ممکن است احساس کند که انگشتانش متورم‌اند، ولی تورم فیزیکی قابل مشاهده نیست
✅ 5. مشکلات در مهارت‌های حرکتی ظریف
-
دشواری در انجام کارهای دقیق با انگشتان (مانند بستن دکمه یا برداشتن سکه)
🔄 الگوی زمانی علائم
-
در مراحل اولیه، علائم ممکن است متناوب باشند و با استراحت بهبود یابند.
-
در صورت پیشرفت بیماری، علائم دائمی و شدیدتر می‌شوند.
-
در مراحل پیشرفته، ممکن است عضلات قاعده شست (عضله تنار) دچار تحلیل شوند (آتروفی عضلانی).
تشخیص بالینی
پزشک معمولاً با انجام تست‌هایی مانند:
-
تست تینل (Tinel’s Sign): ضربه زدن به مچ و بررسی وجود گزگز
-
تست فالِن (Phalen’s Test): خم‌کردن مچ و بررسی تشدید علائم
-
تست نوار عصب (EMG / NCV): برای بررسی عملکرد عصب مدیان
به تشخیص قطعی می‌رسد.
نتیجه‌گیری
اگر شما یا فردی از اطرافیانتان علائم بالا را تجربه می‌کند، بسیار مهم است که در مراحل اولیه به پزشک مراجعه شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌تواند از آسیب دائمی به عصب جلوگیری کرده و عملکرد کامل دست را حفظ کند.
درمان سندرم تونل کارپال ( CTS )
درمان سندرم تونل کارپال (CTS) بسته به شدت علائم، به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شود: درمان غیرجراحی (محافظه‌کارانه) و درمان جراحی. در ادامه، هر دو رویکرد را با جزئیات معرفی می‌کنم:
🩹 درمان‌های غیرجراحی (محافظه‌کارانه)
این درمان‌ها معمولاً برای موارد خفیف تا متوسط کاربرد دارند یا زمانی که علائم برای مدت کوتاهی بروز کرده‌اند.
۱. استراحت و اصلاح فعالیت‌ها
-
کاهش یا توقف فعالیت‌هایی که فشار مستقیم یا مکرر به مچ وارد می‌کنند (مانند تایپ طولانی، کار با ابزارهای دستی سنگین).
-
اصلاح وضعیت دست در حین کار.
۲. استفاده از آتل مچ دست (Splint)
-
پوشیدن آتل به‌ویژه در شب‌ها برای نگه‌داشتن مچ در حالت خنثی.
-
در کاهش گزگز، بی‌حسی و درد شبانه بسیار مؤثر است.
۳. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
-
مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش التهاب و درد.
-
تسکینی هستند و بر علت بیماری تأثیر مستقیمی ندارند.
۴. فیزیوتراپی و تمرینات مخصوص
-
تمرین‌های کشش و لغزش عصب مدیان (nerve gliding exercises)
-
تقویت عضلات ساعد و کف دست
-
استفاده از لیزر درمانی یا اولتراسوند در کلینیک‌های فیزیوتراپی
5. تزریق کورتون
-
تزریق کورتیکواستروئید در داخل تونل کارپال برای کاهش التهاب.
-
اثر آن ممکن است چند هفته تا چند ماه دوام داشته باشد.
-
برای بیمارانی که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند جراحی انجام دهند مفید است.
🛠 درمان جراحی
زمانی که:
-
درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند،
-
علائم شدید و مداوم باشند (ضعف انگشت شست، تحلیل عضله تنار)،
-
یا عصب دچار آسیب دائمی شود، جراحی آزادسازی تونل کارپال (Carpal Tunnel Release) توصیه می‌شود.
🔪 روش‌های جراحی:
۱. جراحی باز (Open Surgery)
-
برشی در کف دست ایجاد می‌شود تا لیگامان عرضی بریده شود و فشار از روی عصب مدیان برداشته شود.
۲. جراحی آندوسکوپی (Endoscopic)
-
برش کوچکتر، با ابزار نازک و دوربین.
-
دوران نقاهت کوتاه‌تر، درد کمتر، اما نیازمند تخصص بیشتر.
⏳ دوره بهبودی پس از جراحی:
-
به‌طور معمول ۲ تا ۶ هفته برای بهبود فعالیت‌های سبک
-
تا ۳ ماه برای فعالیت‌های سنگین یا کامل شدن عملکرد دست
-
انجام تمرینات توانبخشی پس از جراحی برای بازگشت کامل عملکرد ضروری است.
🌿 درمان‌های مکمل و سبک زندگی
-
ماساژ ملایم ناحیه مچ و ساعد
-
طب سوزنی (در برخی مطالعات مفید بوده)
-
مصرف مواد مغذی موثر در سلامت اعصاب مانند:
-
ویتامین B6 و B12
-
اسیدهای چرب امگا ۳
-
نتیجه‌گیری
درمان سندرم تونل کارپال باید متناسب با شدت علائم و پاسخ به درمان تنظیم شود. در مراحل ابتدایی، روش‌های غیرجراحی مانند آتل، دارو، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی بسیار مؤثرند. در موارد پیشرفته، جراحی ساده و مؤثر بوده و معمولاً بهبودی خوبی به دنبال دارد.
راهکارهایی برای پیشگیری از سندرم تونل کارپال (CTS)
سندرم تونل کارپال معمولاً ناشی از فشار طولانی‌مدت روی عصب مدیان در مچ دست است که باعث بی‌حسی و گزگز، درد یا ضعف در انگشتان (به‌ویژه شست، اشاره و وسط) می‌شود. برای پیشگیری از این عارضه، می‌توان موارد زیر را رعایت کرد:
✅ ۱. وضعیت ارگونومیک مناسب
-
مچ دست را در حین تایپ یا کار با موس در وضعیت خنثی (صاف) نگه دارید.
-
از میز و صندلی با ارتفاع مناسب استفاده کنید.
-
کیبورد و موس را در ارتفاعی قرار دهید که نیاز به خم‌کردن یا کشش مچ نباشد.
✅ ۲. استراحت منظم حین کار
-
هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، دست و مچ را برای چند دقیقه استراحت دهید.
-
حرکات کششی و چرخشی ساده برای انگشتان و مچ انجام دهید.
✅ ۳. استفاده صحیح از دست‌ها
-
فشار را در فعالیت‌های روزمره بین دو دست تقسیم کنید.
-
از گرفتن محکم ابزارها یا خم‌کردن شدید مچ خودداری کنید.
-
هنگام بلند کردن اجسام، از کف دست به‌جای نوک انگشتان استفاده کنید.
✅ ۴. حرکات کششی پیشگیرانه
-
تمرین‌هایی مانند باز و بسته‌کردن مشت، چرخاندن مچ، و کشش ملایم انگشتان را روزانه انجام دهید.
-
تمرین معروف “نماز” و “برعکس نماز” برای کشش تاندون‌های مچ بسیار مفید است.
✅ 5. حفظ وزن مناسب و کنترل دیابت
-
اضافه‌وزن و بیماری‌های متابولیک (مانند دیابت) ریسک ابتلا را افزایش می‌دهند.
🏥 توانبخشی سندرم تونل کارپال
در صورتی که علائم CTS ظاهر شوند، مداخله به‌موقع می‌تواند از نیاز به جراحی جلوگیری کند.
👐 ۱. استفاده از آتل (Splint)
-
استفاده از آتل مخصوص مچ دست هنگام خواب یا فعالیت‌های روزانه برای کاهش فشار روی عصب مدیان بسیار مؤثر است.
💪 ۲. فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی
برخی تمرینات مؤثر توانبخشی شامل:
-
تمرین کشش عصب مدیان (nerve gliding)
-
تمرین‌های کششی مچ و انگشتان
-
تمرینات تقویت عضلات کف دست و ساعد
💊 ۳. داروها
-
مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب و درد
-
در موارد شدید، تزریق کورتون در ناحیه تونل کارپال تجویز می‌شود.
🌿 ۴. درمان‌های مکمل
-
استفاده از کمپرس سرد و گرم به تناوب برای کاهش درد و التهاب
🔪 ۵. جراحی (در موارد شدید)
در صورت بی‌اثر بودن درمان‌های غیرجراحی، ممکن است جراحی آزادسازی تونل کارپال برای کاهش فشار بر عصب مدیان انجام شود. این روش معمولاً مؤثر است و دوره بهبودی چند هفته‌ای دارد.
✅ جمع‌بندی
پیشگیری از CTS نیازمند توجه به وضعیت کاری، استفاده صحیح از دست‌ها، و انجام تمرینات کششی روزانه است. در صورت بروز علائم، درمان غیرجراحی در مراحل اولیه بسیار مؤثر خواهد بود. مداخله سریع و توانبخشی منظم، احتمال بهبودی کامل را افزایش داده و از آسیب دائمی عصب جلوگیری می‌کند.
کلام آخر
درک علت‌های بروز سندروم تونل کارپال، کلید پیشگیری و درمان مؤثر آن است. اگرچه حرکات تکراری دست و فشارهای فیزیکی از علل اصلی این بیماری محسوب می‌شوند، عوامل ژنتیکی، هورمونی و بیماری‌های مزمن نیز نقش مهمی دارند. با اصلاح سبک زندگی، رعایت اصول ارگونومی و مراجعه زودهنگام به پزشک در صورت بروز علائم، می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد و عملکرد طبیعی دست را حفظ نمود. پیشگیری بهتر از درمان است؛ و در مورد CTS، این جمله کاملاً مصداق دارد.