وظایف کاردرمانی در درمان سکته مغزی : سکته مغزی می‌تواند در اثر انسداد عروق، خونریزی در مغز و کاهش جریان خون در بخش خاصی از مغز روی دهدفقدان جریان خون حاوی اکسیژن، سبب آسیب‌دیدگی بافت‌ها و یا از بین رفتن آن‌ها می‌شودتاثیرات ادراکی و فیزیولوژیکی سکته مغزی بسته به محل آسیب‌دیدگی در مغز، متفاوت می‌باشنددر برخی از افراد این تاثیرات مختصر هستند در حالی که در برخی از افراد دیگر این تاثیرات می‌توانند زندگی شخص را به طور کلی تغییر دهند به طوری که این افراد به طور مداوم به کمک دیگران نیاز دارند.

سکته مغزی یک فوریت پزشکی است که درصورت عدم‌ تشخیص و درمان فوری می‌تواند باعث آسیب دائمی عصبی، ایجاد عوارض و مرگ شودتقریبا ۵۰ درصد کسانی که از سکته مغزی جان سالم به‌ در می‌برند، دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی در زمینه حفظ تعادل در حالات و وضعیت‌های مختلف و عدم‌ توانایی جهت ایستادن و راه رفتن به تنهایی و بدون‌ کمک گرفتن از دیگران و همچنین عدم‌توانایی جهت انجام فعالیت‌های روزمره زندگی از قبیل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام رفتن و … هستند.

بیماران سکته مغزی برای غلبه بر این مشکلات و نقایص، نیازمند برنامه‌های توانبخشی از جمله کاردرمانی در همان روزهای ابتدای سکته هستند؛ به طوری که درمان‌های کاردرمانی این عدم‌ استقلال و وابستگی را به حداقل می‌رساندبا این حال، حدود و میزانی که کاردرمانی، پیامدهای پس از سکته مغزی را بهبود می‌بخشد برای بیماران مختلف متفاوت است.در ادامه به بررسی وظایف کاردرمانی در درمان سکته مغزی می پردازیم تا انتهای مقاله با کلینیک فیزیوتراپی فانتوم همراه باشید.

وظایف کاردرمانی در درمان سکته مغزی

وظایف کاردرمانی در درمان سکته مغزی گسترده و چندبُعدی است و نقش حیاتی در فرایند توانبخشی بیمار ایفا می‌کند. در ادامه، وظایف اصلی کاردرمانگر در درمان بیماران سکته مغزی را به تفکیک ارائه می‌دهم:

✅ وظایف اصلی کاردرمانی در درمان سکته مغزی

1. ارزیابی اولیه و مداوم

• بررسی وضعیت حرکتی، حسی، شناختی، ادراکی و عملکرد روزمره بیمار

• تعیین سطح استقلال در فعالیت‌های روزمره (ADL)

• شناسایی ناتوانی‌ها، محدودیت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه بیمار

• تنظیم برنامه درمانی فردمحور با اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت

2. بازتوانی حرکتی (Motor Rehabilitation)

• تسهیل حرکات ارادی در اندام‌های فلج یا ضعیف‌شده

• کاهش تون عضلانی بالا (اسپاستیسیتی) و جلوگیری از انقباضات غیرارادی

• بهبود هماهنگی حرکتی، تعادل و کنترل تنه

• استفاده از تکنیک‌های درمانی مانند Bobath، Brunnstrom یا PNF

3. آموزش فعالیت‌های روزمره (ADL Training)

• تمرین مهارت‌هایی مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن، استحمام، استفاده از توالت و جابجایی

• استفاده از تکنولوژی یا وسایل تطابقی برای تسهیل عملکرد

• آموزش استراتژی‌های جبرانی برای کارهایی که به طور کامل باز نمی‌گردند

4. درمان اختلالات شناختی و ادراکی

• بهبود حافظه، تمرکز، توجه، برنامه‌ریزی، حل مسئله

• درمان اختلالات فضایی-بینایی، غفلت نیم‌تنه (neglect)، اختلال در تشخیص طرفین بدن

• به‌کارگیری تمرین‌های شناختی و محیط‌های شبیه‌سازی‌شده برای بازآموزی

5. اصلاح محیط و استفاده از وسایل کمک‌کننده

• پیشنهاد تغییراتی در خانه یا محل کار برای افزایش استقلال

• استفاده از بریس‌ها، آتل‌ها، وسایل کمک حرکتی و وسایل تطابقی

• آموزش استفاده صحیح از این ابزارها

6. پیشگیری از عوارض ثانویه

• آموزش پوزیشن‌دهی صحیح برای جلوگیری از زخم بستر و دفورمیتی مفاصل

• تمرین‌های کششی برای حفظ دامنه حرکتی

• آموزش خانواده برای مراقبت روزانه و حمل بیمار

7. آموزش و مشاوره به خانواده

• آموزش در مورد وضعیت بیمار، چگونگی کمک‌رسانی و مشارکت در تمرین‌ها

• کاهش فشار روانی خانواده و ایجاد فضای حمایتی

8. ارزیابی و تسهیل بازگشت به کار و اجتماع

• آموزش مهارت‌های شغلی یا تطبیق شغل با شرایط بیمار

• تشویق به فعالیت‌های تفریحی، فرهنگی، اجتماعی

• همکاری با سایر اعضای تیم توانبخشی برای هماهنگ‌سازی خدمات

اهداف کاردرمانی سکته مغزی بزرگسالان

اهداف کاردرمانی در سکته مغزی بزرگسالان بر اساس شدت و مرحله‌ی بهبودی بیمار تنظیم می‌شوند، اما به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

🔹 اهداف کلی کاردرمانی در بیماران سکته مغزی:

1. بازگرداندن عملکردهای از دست رفته:

   • بهبود حرکات ارادی اندام‌های درگیر (مانند دست و پا)

   • افزایش هماهنگی، کنترل حرکتی و تعادل

   • بهبود عملکرد عضلات از نظر قدرت، کشش و تون عضلانی

2. بهبود مهارت‌های عملکردی و روزمره (ADL):

   • آموزش مجدد فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام کردن، توالت رفتن

   • ارتقاء استقلال فرد در محیط خانه و اجتماع

3. پیشگیری از عوارض ثانویه:

   • جلوگیری از دفورمیتی مفاصل و خشکی عضلات (با تمرینات کششی و پوزیشن‌دهی صحیح)

   • پیشگیری از زخم بستر، لخته‌های خونی و مشکلات تنفسی

4. بهبود عملکرد شناختی و ادراکی:

   • تقویت توجه، تمرکز، حافظه و حل مسئله

   • بهبود درک فضایی، دیداری-حرکتی، و تشخیص بدن

5. تسهیل مشارکت اجتماعی و بازگشت به نقش‌های قبلی:

   • آموزش مهارت‌های اجتماعی و شغلی

   • حمایت در بازگشت به کار یا فعالیت‌های تفریحی

6. آموزش به بیمار و خانواده:

   • آموزش مراقبت صحیح، نحوه‌ی حمل و جابه‌جایی بیمار، اصلاح محیط خانه

   • آموزش تمرین‌های خانگی برای ادامه‌ی توانبخشی

7. استفاده از وسایل کمکی و تطابقی (در صورت نیاز):

   • ارائه آتل، بریس، یا وسایل کمک حرکتی

   • طراحی ابزارها برای جبران ناتوانی (مثل قاشق تطابقی، دسته‌ی کشویی لباس)

🕒 اهداف بر اساس مراحل بهبودی:

کاردرمانی باعث بازیابی قدرت عملکردی می‌شود در نتیجه اشخاص می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهنداین فعالیت‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:

• اقدامات خود مراقبتی مانند انجام امور مختلف روزانه (مثل استحمام و لباس پوشیدن)
• فعالیت‌های شغلی یا تحصیلی مانند فعالیت‌های مورد نیاز در محل کار یا مدرسه
• اقدامات مربوط به اوقات فراغت مانند انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده و برقراری ارتباط اجتماعی

متخصص کاردرمانی به منظور افزایش میزان استقلال در انجام امور ذکر شده به اشخاص کمک کرده و جهت طراحی برنامه درمانی متناسب با نیازها و اهداف بیماران با آن‌ها همکاری می‌کنددر کاردرمانی جهت ارزیابی اشخاص، مشاغل و محیط از رویکرد کل‌نگر استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید … درد پاشنه پا : کمبود ویتامین ها و ریز مغذی ها

کاردرمانی چگونه به بیمار سکته مغزی کمک می‌کند؟‌

متخصص کاردرمانی پس از بروز سکته مغزی، با بیمار و دیگر افراد خانواده او جهت درمان و توان‌بخشی به بیمار کمک می‌کندنقش متخصص کاردرمانی بسته به نیازهای بیمار متفاوت بوده و شامل استفاده از روش‌های درمانی جسمانی و شناختی می‌شودانتخاب نوع روش درمانی نیز به نحوه تاثیرات سکته مغزی بر زندگی بیمار بستگی دارددر واقع متخصص کاردرمانی به طور مستقیم به اشخاص در جهت یافتن شغل مناسب کمک نمی‌کند؛ بلکه به اشخاص در جهت بازیابی توانایی جهت انجام شغل مورد نظر پس از سکته یاری می‌رساندکاردرمانی در موارد زیر پس از بروز سکته مغزی به بیمار کمک می‌کند:

ایجاد تغییرات مورد نیاز در منزل

در برخی از مواقع پس از سکته مغزی، توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های جسمانی کاهش پیدا می‌کند و بیمار در منزل قادر به حفظ استقلال و همچنین حفظ سطح کیفیت زندگی خود نمی‌باشدکاردرمانی در جهت رفع موانع موجود در مواردی مانند استفاده از دستشویی و حمام، دسترسی به طبقات مختلف منزل و داخل و خارج شدن از منزل با بیمار و خانواده او همکاری می‌کند.

تجهیزات مورد نیاز

استفاده از تجهیزات مناسب به بیمار سکته مغزی و خانواده او بسیار کمک می‌کنداین تجهیزات شامل ویلچر، صندلی راحتی دسته‌دار، تخت و بالابر می‌باشند و باعث کاهش بروز خطرات و افزایش سطح آزادی عمل و استقلال بیمار می‌شوند.

توانبخشی

متخصص کاردرمانی در جهت توان‌بخشی با بیمار سکته مغزی همکاری می‌کندتوان‌بخشی به منظور کسب توانایی در انجام اموری مانند شستشو و لباس پوشیدن بدون نیاز به کمک دیگران، خرید و آماده کردن غذا یا کسب توانایی انجام شغل مورد نظر به بیمار سکته مغزی کمک می‌کند متخصص کاردرمانی در طول دوره توان‌بخشی تا هر زمان که نیاز باشد به بیمار یاری می‌رساند.

روش‌های درمانی مورد استفاده در کاردرمانی سکته مغزی بزرگسالان

علاوه بر انجام تمرینات توصیه شده توسط متخصص کاردرمانی، روش‌های درمانی مورد استفاده در کاردرمانی سکته مغزی بزرگسالان در منزل شامل موارد زیر می‌باشند:

استفاده از دستکش فر جهت درمان فلج دست

حرکت‌درمانی بر اساس ایجاد محدودیت شامل استفاده اجباری از اندام آسیب‌دیده بدن توسط محدود کردن عضو سالم می‌باشداین روش درمانی بر افزایش عملکرد حرکتی عضو آسیب‌دیده ناشی از سکته مغزی تمرکز می‌کند.

بر اساس این روش درمانی، استفاده مداوم از عضو آسیب‌دیده به همراه تمرین مکرر باعث بازیابی عملکرد عضو آسیب‌دیده می‌شودبه این منظور بیمار می‌تواند به مدت چند ساعت در روز با قرار دادن دستکش فر یا جوراب بر روی عضو سالم بدن خود، به انجام امور روزانه بپردازد.

بیشتربخوانید …. آناتومی بدن

تمرین مستقیم فعالیت‌های عملکردی جهت بهبود میزان استقلال بیمار

تمرین مستقیم فعالیت‌های عملکردی تنها به آشپزی محدود نمی‌شود و برای انواع فعالیت‌های مختلف قابل اجرا استبرای مثال چنانچه بیمار سکته مغزی تمایل دارد دوباره نوشتن را آغاز کند، بایستی نوشتن را در مراحل مختلف انجام دهدبرای مثال بهتر است بیمار با در دست گرفتن مداد تمرین را آغاز کرده و سپس با مداد شروع به نوشتن حروف به طور جداگانه کندپس از کسب مهارت در نوشتن حروف به صورت جداگانه، بیمار می‌تواند نوشتن کلمات و جملات را آغاز کند.تصویرسازی ذهنی حرکتی

جهت انجام تصویرسازی ذهنی حرکتی، بیمار بایستی خود را در حال انجام فعالیت مورد نظر خود تصور کندبرای مثال بیمار می‌تواند این‌گونه تصور کند که در حال استفاده از دست آسیب‌دیده خود به منظور نوشتن نامه یا ریختن قهوه می‌باشد.

تصویرسازی ذهنی بخش‌هایی از مغز را که مربوط به انجام وظایف مختلف هستند فعال می‌کندانجام مداوم تصویرسازی ذهنی، سبب برنامه‌ریزی مجدد مغز می‌شودبه این ترتیب نوروپلاستیسیتی یا خاصیت انعطاف‌پذیری عصبی سبب بهبود و ترمیم مغز می‌شود.

انجام بازی و سرگرمی جهت درمان غفلت یک سویه

بروز اختلال غفلت یک سویه پس از سکته مغزی متداول می‌باشد و باعث می‌شود که بیمار در پاسخ به محرک واقع در سمت مخالف محل آسیب‌دیدگی در مغز با مشکل مواجه شود.

برای مثال چنانچه سکته در نیمکره راست مغز بیمار روی داده باشد، بیمار توجه و آگاهی از سمت چپ را از دست می‌دهد.

تمرین کاوش چشمی در زمان انجام فعالیت‌های گوناگون توسط بیمار باعث بهبود اختلال غفلت یک‌سویه می‌شوددر کاردرمانی از سرگرمی‌ها و بازی‌های مختلفی جهت بهبود این اختلال استفاده می‌شود.

کلام آخر