الکترو تراپی در فیزیوتراپی چیست؟
راهنمای کامل+ تجربه واقعی کاربران فیزیوتراپی با برق
الکتروتراپی یا فیزیوتراپی با برق یکی از رایجترین روشهای کمکی در توانبخشی و کنترل درد است که سالهاست در کنار تمرین درمانی و تکنیکهای دستیِ فیزیوتراپی به کار میرود.
این جریانها بههیچوجه شبیه برق شهری نیست و به صورت دقیق، تنظیم میشود تا فقط در حد تحریک اعصاب سطحی، عضلات یا بافتهای هدف عمل کند.
با وجود گستردگیِ استفاده، هنوز برای بسیاری از مراجعان این سؤالها وجود دارد که:
- الکترو تراپی در فیزیوتراپی چیست؟
- فیزیوتراپی با برق درد دارد؟
- برق فیزیوتراپی چند ولت است؟
- عوارض فیزیوتراپی با برق و به خصوص عوارض فیزیوتراپی با برق در بارداری چیست؟
در این مقاله از تیم فیزیوتراپی فانتوم،به همه این پرسشها پاسخ داده میشود.
- الکترو تراپی در فیزیوتراپی چیست؟
- الکترو تراپی دقیقاً چه کار میکند و چه فوایدی دارد؟
- انواع الکترو تراپی در فیزیوتراپی
- تفاوت دستگاههای خانگی و کلینیکی الکترو تراپی
- مراحل درمان با الکترو تراپی (فیزیوتراپی با برق)
- آیا فیزیوتراپی با برق درد دارد؟
- عوارض فیزیوتراپی با برق
- عوارض فیزیوتراپی با برق در بارداری
- چه کسانی نباید الکترو تراپی انجام دهند؟
- تجربه واقعی کاربران از فیزیوتراپی با برق
- چگونه بهترین نتیجه را از الکتروتراپی بگیریم؟
- الکترو تراپی در کلینیک فیزیوتراپی فانتوم زنجان
- سوالاتی که شاید بپرسید
الکترو تراپی دقیقا چه کار میکند و چه فوایدی دارد؟
کاهش درد حاد و مزمن
یکی از مهمترین تاثیرات الکترو تراپی، کنترل درد است. الکتروتراپی به روشهای مختلفی میتواند درد را کاهش دهد؛ از جمله:
- مسدود کردن موقت پیامهای درد در سطح نخاع
- افزایش ترشح مواد ضددرد طبیعی بدن مانند اندورفینها
- کاهش تنش عضلانی که خود یکی از عوامل تشدید درد است
به همین دلیل، این روش برای تسکین دردهای زیر بسیار کاربرد دارد:
- دردهای عضلانی و اسکلتی مثل درد کمر، گردن، شانه، و …
- دردهای پس از برخی جراحیهای ارتوپدی
- برخی از انواع دردهای عصبی محیطی (با نظر پزشک)
کاهش اسپاسم و گرفتگی عضلات
بسیاری از بیماران به خاطر نشستنهای طولانی، سندرم کارمندی و آسیبهای ورزشی با گرفتگی شدید عضلات مراجعه میکنند. جریانهای خاص الکتریکی میتوانند:
- انقباضات ریز و متناوب در عضله ایجاد کنند.
- به تدریج باعث شل شدن و ریلکس شدن عضله شوند.
- درد ناشی از اسپاسم را کاهش دهند.
تقویت عضلات ضعیف شده
گاهی اوقات، هدف از الکتروتراپی، تحریک انقباضات عضله است. مخصوصا در شرایطی مانند:
- ضعف عضلانی پس از گچگیری یا بیتحرکی طولانی
- ضعف بعد از جراحیهای ارتوپدی
در این موارد، تحریک الکتریکی عضله همراه با تمرین درمانی میتواند به بازگشت سریعتر قدرت کمک کند.
بهبود گردش خون و ترمیم بافتها
جریانهای خاص الکتریکی میتوانند:
- رگهای خونی مویرگی را گشادتر کنند
- جریان خون موضعی را افزایش دهند
- انتقال مواد غذایی و اکسیژن به بافت آسیبدیده را بهتر کنند
نتیجه این فرایند، کاهش تورم خفیف، کاهش درد و تسریع بهبود است.
کمک به کاهش التهاب و ورم
برخی انواع الکتروتراپی با تنظیمات خاص، میتواند در کنار سایر درمانها مثل بانداژ و دارودرمانی به موارد زیر کمک کند:
- کاهش التهاب موضعی
- کاهش ادم (ورم) ملایم ناشی از آسیب
انواع الکترو تراپی در فیزیوتراپی را بشناسید
الکتروتراپی فقط یک نوع دستگاه نیست، بلکه گروهی از روشهاست که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارد. اگر آنها را بشناسید، با خیال راحتتری این روش درمانی را انتخاب میکنید.
الکترو تراپی تنس (TENS)
الکترو تراپی تنس (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) رایجترین نوع تحریک الکتریکی اعصاب سطحی برای کنترل درد است.
ویژگیها:
- استفاده از جریانهای فرکانس بالا یا پایین با شدت کم
- قرارگیری پَدها روی پوست در نواحی دردناک یا در مسیر اعصاب مربوطه
- ایجاد حس گزگز، لرزش یا سوزنسوزنِ ملایم بدون انقباض شدید عضلانی
کاربرد اصلی TENS:
- کنترل دردهای حاد و مزمن (عضلانی – اسکلتی)
- کنترل برخی از دردهای عصبی (طبق تشخیص متخصص)
جریانهای تداخلی (IFC / Interferential)
در این روش، دو جریان با فرکانس نسبتاً بالا در بدن تداخل پیدا میکند و یک جریان با فرکانس مؤثر در عمق بافت ایجاد میشود.
کاربردها:
- کاهش درد در نواحی عمیقتر
- کاهش اسپاسم عضلانی
- بهبود جریان خون موضعی
حس بیمار معمولاً شبیه TENS است، اما اثر در لایههای عمیقتری از بافت احساس میشود.
تحریک الکتریکی عصبی و عضلانی (NMES, Russian)
در این روشها، هدف اصلی ایجاد انقباض قابلمشاهده در عضله است.
کاربردها:
- تقویت عضلات ضعیف بعد از جراحی،گچگیری یا بیحرکتی
- کمک به بازآموزی الگوی صحیح انقباض عضله
- پیشگیری از آتروفی عضلانی (تحلیل رفتن عضله)
بیمار در این نوع درمان، انقباض و شل شدن متناوب عضله را با شدتهای قابل تنظیم احساس میکند.
جریانهای گالوانیک و دایادینامیک
این جریانها بیشتر در موارد خاص و توسط فیزیوتراپیستهای با تجربه و اغلب با اهداف زیر به کار گرفته میشود:
- کاهش دردهای موضعی
- کمک به ترمیم برخی زخمها (با پروتکلهای ویژه)
- اثرات ضدالتهابی خفیف
دستگاههای خانگی الکترو تراپی چه تفاوتی با دستگاههای کلینیکی دارد؟
طی سالهای اخیر، دستگاههای کوچک خانگی الکترو تراپی (بهویژه نوع TENS) در بازار به فروش میرسد.
| دستگاههای کلینیکی | دستگاههای خانگی |
|---|---|
| تنظیمات بسیار متنوعتر و دقیقتر | سادهتر، ارزانتر و دارای تنظیمات محدود |
| قابلیت تطبیق کامل با شرایط خاص هر بیمار | عدم امکان تطبیق دقیق با نیازهای درمانی خاص |
| استفاده تحت نظر فیزیوتراپیست متخصص | در صورت استفاده بدون آموزش، ممکن است کماثر یا در برخی موارد نامناسب باشد |
برای استفاده از مدلهای خانگی، توصیه میشود حداقل یکبار توسط فیزیوتراپیست آموزش ببینید.
مراحل روند درمان مراجعان با الکترو تراپی(فیزیوتراپی با برق)
بسیاری از بیماران دقیقا نمیدانند در جلسه اول چه اتفاقی میافتد.
مرحله ۱: ارزیابی و تشخیص فیزیوتراپیست
- بررسی شرح حال بیمار (محل درد، مدت، نوع درد، بیماریهای زمینهای، بارداری، وجود دستگاه قلبی و …)
- معاینه حرکتی، عضلانی و عصبی
- مشخص کردن اینکه آیا بیمار کاندید مناسب الکتروتراپی هست یا خیر
مرحله ۲: انتخاب نوع جریان و تنظیمات
بر اساس نوع مشکل بیمار، فیزیوتراپیست تصمیم میگیرد:
- از چه نوع جریان (TENS، تداخلی، NMES و …) استفاده شود.
- فرکانس، شدت، مدت و الگوی پالسها چگونه تنظیم شود.
مرحله ۳: آمادهسازی پوست و قرار دادن الکترودها
- تمیز کردن پوست از چربی (در صورت نیاز)
- قرار دادن پَدهای چسبی (الکترود) روی نواحی مشخص شده
- اطمینان از چسبندگی مناسب برای جلوگیری از سوزش یا ناراحتی
مرحله ۴: شروع تدریجی جریان
- فیزیوتراپیست دستگاه را روشن و شدت را کمکم افزایش میدهد
- از بیمار میپرسد که چه احساسی دارد (گزگز، لرزش، انقباض و …)
شدت تا حدی تنظیم میشود که:- بیمار احساس راحتی داشته باشد.
- در صورتی که هدف تقویت عضله باشد، انقباض قابل قبول ایجاد شود.
مرحله ۵: مدت زمان و تعداد جلسات
- هر جلسه معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول میکشد (به نوع جریان و هدف درمان بستگی دارد)
- تعداد جلسات به شدت مشکل و پاسخ بدن بستگی دارد و معمولا ۲ تا ۳ بار در هفته تکرار میشود.
- الکتروتراپی اغلب در کنار تمرین درمانی، منوال تراپی و آموزشهای ارگونومیک استفاده میشود، نه به صورت تنها و مستقل.
فیزیوتراپی با برق درد دارد؟
یکی از پرسشهای بسیار رایج مراجعان همین است. در اغلب روشها، احساس دردناک وجود ندارد و احساساتی مانند گزگز، مورمور، ویبره یا لرزش خفیف، همچنین انقباض و شل شدن متناوب عضله (در روشهای تقویتی) تجربه میشود.
اگر شدت جریان بیش از حد شود، بیمار ممکن است احساس ناخوشایندی را تجربه کند؛ در این صورت، با یک جمله ساده به فیزیوتراپیست اطلاع میدهد و شدت بلافاصله کاهش مییابد.
بنابراین، اگر دستگاه درست تنظیم شود و بیمار حین درمان بازخورد بدهد، فیزیوتراپی با برق اصلا نباید دردناک باشد. در بعضی برنامههای تقویت عضله، ممکن است احساس کشش یا خستگی خفیف عضلانی به وجود بیاید که طبیعی و نرمال است.
عوارض فیزیوتراپی با برق
این روش در صورت استفاده صحیح و علمی، ایمن محسوب میشود، اما مانند هر روش درمانی دیگر میتواند عوارض یا محدودیتهایی داشته باشد.
عوارض خفیف و شایع (قابل برگشت)
این موارد معمولاً موقتی و خفیفاند:
- قرمزی خفیف پوست در محل تماس پَدها
- احساس سوزنسوزن شدن یا داغی کوتاه مدت بعد از جلسه
- خستگی خفیف عضلانی (به خصوص در روشهای تقویت عضله)
- خارش یا تحریک خفیف پوست در محل الکترودها
این عوارض معمولا ظرف چند ساعت برطرف میشود. در صورت تکرار یا آزاردهندهبودن، فیزیوتراپیست میتواند:
- نوع پَد یا ژل را عوض کند
- محل قرارگیری الکترود را تغییر دهد
- شدت و مدت جریان را کاهش دهد
مهم:
در صورت استفاده نادرست و انجام الکترو تراپی در جایی به غیر از کلینیکهای فیزیوتراپی احتمال عوارض زیر (به ندرت) وجود دارد:
- سوختگی سطحی پوست در اثر شدت بیش از حد جریان یا چسبندگی نامناسب پَد
- تشدید موقتی درد در صورت تنظیمات نامناسب
در افراد دارای دستگاههای قلبی خاص (مثل بعضی انواع pacemaker) احتمال اختلال در کارکرد دستگاه الکترو تراپی وجود دارد، علیالخصوص اگر در اطراف قفسه سینه استفاده شود. به همین دلیل استفاده در این افراد معمولا ممنوع و یا با احتیاط شدید است.
انجام خودسرانه الکتروتراپی در منزل بدون آموزش تخصصی توصیه نمیشود.
عوارض فیزیوتراپی با برق در بارداری
- در سه ماهه اول بارداری، از الکتروتراپی در ناحیه شکم، کمر و لگن پرهیز میشود؛ زیرا این دوره حساسترین زمان برای تشکیل اندامهای جنین است و اگرچه شواهد قوی از آسیب مستقیم وجود ندارد، اما اصل بر احتیاط است.
- در سه ماهه دوم و سوم:
- استفاده از جریانهای ضد درد روی اندامهای دور از رحم (مثلا مچ دست برای سندرم تونل کارپال) با احتیاط و هماهنگی پزشک زنان و فیزیوتراپیست، قابل بررسی است.
- معمولا استفاده از جریان الکترو تراپی در ناحیه شکم، کمر و لگن توصیه نمیشود مگر در شرایط بسیار خاص و پروتکلهای ویژه (مثلاً بعضی روشهای تسکین درد زایمان با TENS، که آنهم تحت نظر تیم پزشکی و با پروتکل مشخص انجام میشود)
در بارداری، حتی اگر الکتروتراپی دور از ناحیه شکم انجام شود، نکات زیر باید رعایت شود:
- هماهنگی با پزشک معالج (زنان و زایمان یا متخصص طب فیزیکی)
- اجتناب از شدتهای زیاد و استفاده طولانی مدت
- پرهیز از قرار دادن پَدها در نواحی نزدیک مسیر رحم و شکم
بهطور خلاصه:
- الکتروتراپی در نواحی نزدیک به رحم در دوران بارداری بهطور معمول توصیه نمیشود.
- هرگونه استفاده در بارداری باید با هماهنگی پزشک و فیزیوتراپیست و محدود به نواحی ایمن باشد.
- اگر باردار هستید یا احتمال بارداری میدهید، حتماً در اولین جلسه فیزیوتراپی آن را اعلام کنید.
چه کسانی نباید الکترو تراپی بکنند؟
در شرایط زیر، الکتروتراپی یا ممنوع است یا باید با احتیاط بسیار زیاد و پس از مشاوره پزشکی انجام میشود:
- وجود ضربانساز قلبی (Pacemaker) یا سایر ایمپلنتهای الکتریکی
- حاملگی (خصوصاً در نواحی نزدیک به رحم و کمر)
- وجود سرطان فعال در ناحیه مورد درمان
- عفونت فعال، زخم باز یا سوختگی تازه در محل قرارگیری پَد
- ترومبوز وریدی عمقی (DVT) در اندام مربوطه
- اختلال شدید حس پوستی (بیمار متوجه شدت جریان نمیشود)
- صرع (باز هم با احتیاط و طبق نظر متخصص مغز و اعصاب، بهخصوص در ناحیه سر و گردن)
تجربه واقعی کاربران از فیزیوتراپی با برق
این موارد از سطح انجمنها و فرومها جمعآوری شده است
در انجمنها و فضاهای مجازی، بیماران تجربیات متنوعی از الکتروتراپی گزارش کردهاند. نمونههای زیر بازتابی از الگوهای رایج تجربه بیماران است:
تجربه ۱ – کاهش تدریجی درد مزمن
«چند سال درد مزمن در ناحیه کمر داشتم تا اینکه به پیشنهاد فیزیوتراپیستم، تصمیم گرفتم الکترو تراپی انجام بدهم. اوایل فقط کمی حس گزگز داشتم و فکر میکردم تأثیری ندارد، ولی بعد از دو هفته (سه جلسه در هفته) متوجه شدم شدت دردم کمتر شده و میتوانم راحتتر راه بروم. البته همزمان تمرینهایی که بهم داده بودند را هم انجام دادم.»
تجربه ۲ – حس ناخوشایند به دلیل شدت زیاد
«اولین جلسهای که برای فیزیوتراپی رفتم، وقتی دستگاه را روشن کردند، حس کردم عضلهام خیلی شدید منقبض میشود و برایم خوشایند نبود. به فیزیوتراپیست گفتم و سریع شدت را کم کرد و بعد از آن احساس قابل تحمل و حتی خوب بود. فهمیدم که حتماً باید حین کار بگویم چه حسی دارم.»
تجربه ۳ – کمک در کنار تمرین درمانی
«بعد از جراحی رباط زانو، فیزیوتراپی رفتم. علاوه بر تمرینها، یک بخش از جلسه را به استفاده از برق برای کمک به تقویت عضله ران اختصاص میدادند. وقتی جریان میآمد، عضلهام خودش منقبض میشد. بعد از چند هفته ترکیب این روش با تمرین، کمک کرد سریعتر راه بروم.»
تجربه ۴ – بارداری و احتیاط
«در دوران بارداری دچار درد شدید کمر شدم. وقتی به فیزیوتراپی رفتم، بعد از اینکه فهمیدند باردارم، گفتند از روشهای برقی برای ناحیه کمر استفاده نمیکنند و بیشتر از تمرینها و تکنیکهای دستی ملایم کمک گرفتند. درد کاملاً از بین نرفت، ولی قابل تحملتر شد و خیالم هم راحت بود که برای جنین خطری ندارد.»
چگونه بهترین نتیجه را از الکتروتراپی بگیریم؟
- جلسات را منظم و طبق برنامه تعیین شده توسط فیزیوتراپیست ادامه دهید.
- تمرینهای خانگی و اصلاحات وضعیتی که برای شما تجویز میشود را جدی بگیرید.
- هر گونه احساس غیرعادی (درد شدید، سوزش، سرگیجه، تپش قلب و …) را سریعا به درمانگر اطلاع دهید.
- اگر بیماری زمینهای (قلبی، عصبی، بارداری، دیابت و …) دارید، حتما از ابتدا اعلام کنید.
- از استفاده خودسرانه و بدون آموزش از دستگاههای برقی خانگی خودداری کنید.
الکترو تراپی در کلینیک فیزیوتراپی فانتــــــوم زنجان
در این مرکز، درمانهای الکتروتراپی با استفاده از دستگاههای پیشرفته و تنظیمات دقیق، متناسب با شرایط هر بیمار و تحت نظر مستقیم فیزیوتراپیست انجام میشود. این روش میتواند به مراجعان کمک کند با اطمینان و بدون مصرف دارو، روند درمانی مؤثرتری را تجربه کنند.
برای دریافت مشاوره رایگان و رزرو آنلاین نوبت، میتوانید به صفحه [کلینیک الکترو تراپی در زنجان] مراجعه کنید و یا مستقیما با شماره تلفنهای کلینیک تماس بگیرید.
سوالاتی که شاید بپرسید
آیا الکترو تراپی برای سالمندان مناسب است؟
بله، در صورت نداشتن منع پزشکی (مثل ضربانساز قلب)، الکتروتراپی برای سالمندان ایمن و مفید است و به کاهش درد و تقویت عضلات کمک میکند.
آیا لازم است قبل از الکتروتراپی کار خاصی انجام دهم؟
خیر، فقط پوست ناحیه درمان تمیز باشد و اگر بیماری خاص یا وسیله پزشکی دارید، به فیزیوتراپیست اطلاع دهید.
فیزیوتراپی با برق دوران نقاهت دارد؟
خیر، معمولاً دوران نقاهت ندارد و فرد بلافاصله بعد از جلسه میتواند به فعالیتهای روزمره برگردد.
