کوتاهی آشیل پا وضعیتی است که تاندون آشیل طول نرمال و مناسبی ندارد و کوتاه تر از حد معمول است. این کوتاهی تاندون باعث می شود که پا مقداری به حالت افتاده بماند و حرکت دادن پا به سمت بالا به تلاش بیشتری نیاز داشته باشد. در این شرایط، فرد بیشتر روی پنجه پا راه می رود و یا می دود. در این مطلب به بررسی علائم، مشکلات همراه و درمان این عارضه خواهیم پرداخت. با فیزیوتراپی فانتوم زنجان همراه باشید.

 

کوتاهی تاندون آشیل چیست؟

تاندون آشیل، بافت رشته ای محکمی می باشد که عضلات ساق پا را به استخوان پاشنه پا متصل می کند. عضلات گاستروکنمیوس و سولئوس (عضلات ساق پا) در انتهای ساق پا به هم می پیوندند و یک بافت رشته ای را تشکیل می دهند که همان تاندون آشیل است. تاندون آشیل بزرگترین و قوی ترین تاندون بدن است که از استخوان پاشنه تا عضله ساق پا امتداد دارد و در خم‌کردن، حرکت مچ پا و توانایی گذاشتن کف پا روی زمین نقش دارد. تاندون آشیل علی رغم قدرت بالایی که دارد، به دلیل خونرسانی محدود و فشار زیادی که به آن وارد می شود، مستعد آسیب می باشد.

کوتاهی تاندون آشیل باعث می شود که هنگام گذاشتن پا بر روی زمین، تاندون کشیده شود و فشار بیش از حدی روی آن وارد شود؛ در نتیجه‌ی این فشار مضاعف، فرد دچار درد ‌پا و اختلال در الگوی راه رفتن می شود و اغلب روی پنجه پا راه ‌می رود؛ علاوه بر این فرد در دویدن نیز مشکل پیدا می‌کند.

دلایل و علل کوتاهی تاندون آشیل

کوتاهی تاندون آشیل علاوه بر عوامل ارثی، مشکلات عضلانی و استفاده نامناسب از عضلات ممکن است ناشی از بیماری‌های عصبی مختلفی باشد که از سیستم اعصاب مرکزی یا محیطی منشا می گیرند (مانند فلج مغزی، فلج اطفال، اسپینا بیفیدا و دیستروفی عضلانی).

شایع ترین علت کوتاهی تاندون آشیل در خانم ها، پوشیدن کفش های پاشنه بلند به مدت طولانی می باشد. علاوه بر این صافی کف پا نیز می تواند از عوامل ایجاد کننده این عارضه باشد. در کودکان نیز کوتاهی تاندون آشیل می تواند به علت اختلالات رشدی کودک رخ بدهد. همچنین برخی نوزادان نیز ممکن است با این بیماری متولد شوند.

به طور کلی عوامل دخیل در ایجاد کوتاهی تاندون آشیل عبارتند از:

• عوامل مادرزادی
• افزایش سن
• برخی بیماری ها (مثل روماتیسم، دیابت، مشکلات تیروئید، کلسترول بالا و …)
• چاقی و اضافه وزن
• فلج مغزی
• ضعف عضلانی
• کف پای صاف
• پوشیدن کفش نامناسب
• مصرف برخی داروها
• افزایش ناگهانی شدت و میزان ورزش
• فعالیت روی سطوح سخت و یا شیبدار
• اوتیسم
• اسپینا بیفیدا
• فلج اطفال

همچنین احتمال بروز این مشکل در ورزش های زیر بیشتر است:

• دویدن
• رقص
• فوتبال
• بسکتبال
• بیسبال
• اسکواش
• تنیس
• والیبال

بیشتربخوانید …. آناتومی بدن

علائم کوتاهی تاندون آشیل

کوتاهی آشیل می تواند باعث درد و ناراحتی زیادی شود؛ اما به طور کلی علائم کوتاهی تاندون آشیل عبارتند از:

• درد پاشنه پا
• درد روی تاندون آشیل (خصوصا هنگام راه رفتن یا دویدن)
• سفتی و خشکی پا هنگام صبح
• درد تاندون آشیل هنگام لمس آن
• گرفتگی و درد صبحگاهی در ساق و یا پاشنه پا
• مشکل در روی زمین گذاشتن پاشنه پا
• احساس ضعف در عضلات ساق پا
• راه رفتن روی پنجه پا
• تورم در پشت پا

درمان کوتاهی تاندون آشیل با فیزیوتراپی

درمان کوتاهی تاندون آشیل با فیزیوتراپی می‌تواند بسیار مؤثر باشد، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه مشکل شروع شود. تاندون آشیل (Achilles tendon) تاندونی است که عضلات ساق پا (عضله دوقلو و سولئوس) را به استخوان پاشنه متصل می‌کند. کوتاهی این تاندون می‌تواند باعث محدود شدن حرکت مچ پا، درد پاشنه، مشکلات راه رفتن و حتی افزایش احتمال آسیب‌دیدگی شود.

اهداف فیزیوتراپی در درمان کوتاهی تاندون آشیل:

1. افزایش انعطاف‌پذیری تاندون

2. کاهش درد و التهاب (در صورت وجود)

3. اصلاح الگوی راه رفتن

4. پیشگیری از بازگشت مشکل

---

روش‌های فیزیوتراپی مؤثر برای کوتاهی تاندون آشیل:

1. تمرینات کششی (Stretching exercises):

• کشش عضله دوقلو (Gastrocnemius Stretch):
  ایستادن روبه‌روی دیوار، یک پا عقب‌تر، پاشنه روی زمین، زانو صاف – کشش در پشت ساق حس می‌شود.
  ⏱ مدت: ۳۰ ثانیه – ۳ بار در روز

• کشش عضله سولئوس (Soleus Stretch):
  همانند حالت بالا، با این تفاوت که زانوی عقب کمی خم است.
  ⏱ مدت: ۳۰ ثانیه – ۳ بار در روز

2. تمرینات تقویتی اکسنتریک (Eccentric strengthening):

برای عضلات ساق پا (مخصوصاً عضله دوقلو)، به‌ویژه اگر همراه با تاندینوپاتی باشد.

• Heel drop exercise (روی پله):
  با کمک پاشنه، بدن را به‌آرامی پایین ببرید – پاشنه پایین‌تر از لبه پله قرار گیرد.
  ⚠️ مهم: حرکت باید آهسته و کنترل‌شده باشد.
  ⏱ ۳ ست ۱۵ تایی، ۲ بار در روز

3. درمان دستی (Manual therapy):

• تکنیک‌های کشش و آزادسازی عضله توسط فیزیوتراپیست برای افزایش طول تاندون و کاهش تنش عضلانی

4. ماساژ عمقی (Deep tissue massage) یا ماساژ ترانس‌ورس:

برای بهبود خون‌رسانی، کاهش اسپاسم و کمک به افزایش انعطاف‌پذیری

5. گرما درمانی قبل از تمرین و یخ بعد از تمرین (در صورت درد):

• گرما: افزایش جریان خون و کاهش سفتی

• یخ: کنترل التهاب

6. درای نیدلینگ (Dry needling) یا الکتروتراپی (TENS/Ultrasound):

در صورت وجود اسپاسم یا دردهای مزمن

7. اصلاح کفش یا استفاده از کفی:

برای کاهش فشار روی تاندون آشیل در حین راه رفتن

---

هشدارها:

• اگر کوتاهی شدید باشد یا به درمان پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد.

• برنامه تمرینی باید تحت نظر فیزیوتراپیست طراحی شود، مخصوص شرایط بدنی هر فرد.

---

درمان کوتاهی تاندون آشیل بدون فیزیوتراپی

درمان کوتاهی تاندون آشیل بدون مراجعه به فیزیوتراپی هم امکان‌پذیر است، به‌ویژه در موارد خفیف یا متوسط. با این حال، نیاز به تعهد به انجام منظم تمرینات و دقت در اجرای صحیح حرکات دارید. در ادامه روش‌های خانگی و خوددرمانی برای درمان یا کاهش کوتاهی تاندون آشیل را به طور کامل آورده‌ام:

---

✅ تمرینات کششی خانگی برای تاندون آشیل

1. کشش عضله دوقلو (Gastrocnemius Stretch)

• رو به دیوار بایستید، یک پا جلو و یک پا عقب.

• زانوی پای عقب صاف، پاشنه روی زمین.

• به دیوار تکیه بدهید تا در ساق پا کشش حس شود.

• ⏱ نگه‌دار: ۳۰ ثانیه | 🔁 تکرار: ۳ بار هر پا، روزی ۲ بار

2. کشش عضله سولئوس (Soleus Stretch)

• همان حالت قبلی، اما زانوی پای عقب را کمی خم کنید.

• کشش باید در پایین‌تر از ساق حس شود.

• ⏱ نگه‌دار: ۳۰ ثانیه | 🔁 تکرار: ۳ بار

3. کشش با حوله (Towel Stretch)

• روی زمین یا تخت بنشینید.

• حوله‌ای را دور پنجه پا بیندازید، زانو صاف، به‌آرامی پنجه را به سمت خود بکشید.

• ⏱ ۳۰ ثانیه نگه دارید | ۲–۳ بار تکرار

---

✅ تمرینات تقویتی (در منزل بدون وسیله خاص)

4. حرکت بالا بردن پاشنه پا (Heel Raises)

• کنار دیوار یا پشت صندلی بایستید.

• روی پنجه‌ها بلند شوید و سپس به‌آرامی پایین بیایید.

• ⏱ ۲ ست ۱۵ تایی | 🔁 ۱–۲ بار در روز

5. Heel Drop (در پله یا لبه بلندی) – فقط اگر تعادل خوبی دارید

• روی یک پله بایستید، پاشنه‌ها را پایین بیاورید تا کشش حس شود.

• به‌آرامی پایین بیایید و سپس بالا بروید.

---

✅ تکنیک‌های کمکی در منزل

🔸 6. ماساژ عضله ساق پا و تاندون آشیل

• با انگشت شست یا کف دست، به‌آرامی عضله و ناحیه پشت مچ را به مدت ۵ دقیقه ماساژ دهید.

• این کار را بعد از تمرینات انجام دهید.

🔸 7. حمام گرم پا یا کمپرس گرم

• پیش از تمرینات برای افزایش جریان خون و نرمی تاندون مفید است.

🔸 8. استفاده از کفی یا پاشنه‌گیر در کفش

• باعث کاهش کشش تاندون می‌شود و به تدریج شرایط را بهتر می‌کند.

---

⚠️ هشدارها:

• اگر بعد از ۴–۶ هفته تمرین منظم، بهبودی مشاهده نشد، احتمالاً مشکل مزمن‌تر یا ساختاری است و باید ارزیابی تخصصی صورت بگیرد.

• درد مداوم، تورم یا تغییر شکل مچ پا می‌تواند نشان‌دهنده آسیب جدی‌تر باشد.

ورزش و تمرین درمانی

انجام مداوم تمرینات کششی و تقویتی مناسب می تواند در اکثر موارد به درمان کوتاهی تاندون آشیل کمک کند. این تمرینات توسط فیزیوتراپیست شما طراحی می شوند و به شما آموزش داده می شوند.

 

بوتاکس

تزریق بوتاکس می‌تواند به عنوان یک روش درمانی برای کوتاهی تاندون‌ها به کار برود. بوتاکس باعث شل شدن اسپاسم عضلانی و کاهش فشار روی تاندون‌ها می‌شود، که می‌تواند به افزایش دامنه حرکتی و کاهش درد کمک کند. با این حال، این روش ممکن است نیازمند انجام چندین دوره تزریق باشد تا نتایج مطلوب برای شما حاصل شود.گاهی اوقات ممکن است پزشک شما استفاده از بریس پس از تزریق بوتاکس را توصیه کند تا با استفاده از ثبات بیشتر، به حفظ و بهبود وضعیت قرارگیری مناسب عضو کمک کند و از بازگشت تنش به تاندون‌ها جلوگیری کند. مشورت با پزشک معالج برای دریافت بهترین راهنمایی در این زمینه ضروری می باشد.

جراحی کوتاهی تاندون آشیل

اگر روش های غیرجراحی، قادر به درمان کوتاهی آشیل پا نباشند ممکن است به جراحی نیاز باشد. جراح، بر اساس سن بیمار، سطح فعالیت و دیگر عوامل، بهترین روش را برای جراحی تاندون انتخاب می کند.

در طی جراحی تاندون آشیل، برش های کوچکی روی قسمت پشتی مچ پا و امتداد طول تاندون ایجاد می کنند که در هنگام التیام آن ها طول تاندون نیز بیشتر می شود. انجام این جراحی به افزایش افزایش طول تاندون کمک می کند و به این طریق نوع راه رفتن، ایستادن و دیگر مشکلات فرد نیز بهبود پیدا می کند.

روش های جراحی که برای درمان این آسیب وجود دارند بسیار متنوع می باشند؛ برخی از آن ها فرایندی کم تهاجمی محسوب می شوند و گروهی دیگر به صورت سنتی و باز می باشند. برخی از روش ها نیاز به کاشت ابزار در بدن دارند و گروهی احتیاجی به این کار ندارند. بنابراین روش درمان در تمامی افراد یکسان نیست.

بیشتر بخوانید … درد پاشنه پا : کمبود ویتامین ها و ریز مغذی ها

کلام آخر

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان دچار این عارضه هستید، بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. اگر روش های غیرجراحی نتوانند کوتاهی تاندون آشیل پا را درمان کنند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. بنابراین بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین گزینه درمانی را برای بهبودی مشکل خود انتخاب کنید.