علائم و انواع بی‌اختیاری ادرار : بروز بی‌اختیاری ادرار و مدفوع بعد از سکته‌ی مغزی می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. برای مثال، مانند هر حادثه یا بیماری دیگری که باعث شود شما هوشیاری کامل خود را از دست دهید یا نسبت به محیط اطراف خود، آگاهی نداشته باشید، ممکن است در این شرایط بدون آنکه بفهمید ریزش ادرار داشته باشید یا مدفوع شما بی‌اختیار دفع شود.
ممکن است سکته‌ی مغزی موجب شود که به قسمتی از مغز که کنترل مثانه یا روده را در اختیار دارد، آسیب وارد شود. مانند سایر عوارض جانبی سکته‌ی مغزی، بهبودی این مورد نیز ممکن است زمان‌بر باشد. اگر در راه رفتن مشکل دارید برای رفتن به دستشویی به کمک احتیاج دارید، ممکن است نتوانید همیشه به موقع به دستشویی برسید. در ادامه به بررسی علائم و انواع بی‌اختیاری ادرار می پردازیم تا انتهای مقاله با کلینیک فیزیوتراپی فانتوم همراه باشید.
چرا افراد پس از سکته مغزی دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند؟
دلایل متفاوتی وجود دارد که ممکن است باعث بروز بی‌اختیاری ادرار پس از سکته مغزی شود:
در صورتی که فرد پس از تجربه سکته مغزی از محیط اطرافش آگاه نباشد و نتواند هوشیاری خود را بازیابد به بی‌اختیاری ادرارو مدفوع مبتلا خواهد شد. همچنین سکته مغزی می‌تواند روی قسمتی از مغز اثر بگذارد که مثانه و یا روده را کنترل می‌کند و همین امر منجر به تجربه بی‌اختیاری ادرار شود.
علاوه بر موارد بالا، اگر فرد پس از سکته مغزی در راه رفتن یا حرکت کردن مشکل پیدا کند یا برای رسیدن به سرویس بهداشتی به کمک نیاز داشته باشد، این شرایط می‌تواند منجر به دفع ناخواسته ادرار و بروز نشتی ادرار پیش از رسیدن به سرویس بهداشتی شود. به خاطر داشته باشیم در افراد مبتلا به بی‌اختیاری ادرار، تلاش‌هایی مانند دویدن برای سریع‌تر رسیدن به سرویس بهداشتی به دلیل فشار اضافه‌ای که به بدن وارد می‌کند می‌تواند کنترل ادرار را دشوارتر کرده و نشتی ادرار را تشدید کند.
مصرف برخی از داروها از جمله داروهایی که معمولاً پس از سکته مغزی تجویز می‌شوند، می‌تواند بر کنترل مثانه یا روده تأثیر بگذارند. به عنوان مثال دارویی به نام دیورتیک که برای کاهش فشار خون مصرف می‌شود، می‌تواند بر کنترل مثانه تأثیر بگذارند.
علائم و انواع بی‌اختیاری ادرار
مشکلات بی‌اختیاری پس از سکته مغزی دارای انواع مختلفی هستند و کاهش ممکن است چند مشکل به طور همزمان برای یک بیمار ایجاد شود. این مشکلات عبارتند از:
-
تکرر ادرار:
تکرر ادرار، احساس اضطرار زیاد و مکرر (بیش از حد عادی) برای رفتن به دستشویی است.
-
بی‌اختیاری فوریتی:
بی‌اختیاری فوریتی، احساس اضطرار ناگهانی، بسیار شدید و غیرقابل کنترل برای رفتن به دستشویی است. این حالت می‌تواند ناشی از اسپاسم یا انقباض مثانه باشد. در اغلب موارد بیمار زمان کافی برای رسیدن به دستشویی را ندارد و بنابراین ممکن است ریزش ادرار داشته باشد.
-
بی‌اختیاری شبانه:
خیس کردن تخت در هنگام خواب
-
بی‌اختیاری عملکردی:
زمانی ایجاد می‌شود که ناتوانی‌های فیزیکی ناشی از سکته مغزی موجب می‌شود که بیمار نتواند به موقع خود را به دستشویی برساند یا به موقع لباس خود را دربیاورد.
-
بی‌اختیاری فشاری (استرسی):
بر اثر خندیدن، سرفه کردن یا عطسه کردن، مقدار کمی از ادرار ریزش می‌کند. این موضوع معمولاً به این خاطر است که عضلات کف لگن یا عضلات حلقوی مجرای ادراری آسیب دیده یا ضعیف شده‌اند.
-
بی‌اختیاری رفلکسی:
ممکن است بیمار اصلاً بدون آنکه خودش متوجه شود، ریزش ادرار داشته باشد. این حالت در صورتی رخ می‌دهد که سکته مغزی موجب آسیب به قسمتی از مغز شده که حس و کنترل مثانه را در اختیار داشته است.
-
بی‌اختیاری ناشی از سرریزی:
ممکن است ادرار بر اثر پر شدن بیش از حد مثانه ریزش کند. این مشکل ممکن است به این خاطر باشد که حس مثانه ضعیف شده و شخص پر شدن مثانه خود را حس نمی‌کند و یا عضلات مثانه ضعیف شده و شخص نمی‌تواند به نحو مؤثری ادرار خود را تخلیه کند.
-
بی‌اختیاری مدفوع:
این مشکل می‌تواند ناشی از آسیب به بخشی از مغز باشد که کنترل روده‌ها را بر عهده دارد. یبوست، اسهال و عدم توانایی بیمار در رسیدن به موقع به دستشویی نیز از عوامل دیگر بی‌اختیاری مدفوع هستند.
-
یبوست و پرشدن بیش از حد روده:
مدفوع‌های بزرگ می‌توانند در روده گیر کرده و آن را مسدود کنند. وجود مدفوع نرم یا آبکی در پشت مدفوع سفت و انسداد، موجب می‌شود که مدفوع آبکی از اطراف مدفوع سفت به سمت پایین بیاید و از مقعد به بیرون ریزش کند.
-
گیرافتادگی و فشردگی مدفوع سفت:
ممکن است مدفوع خشک و به هم فشرده در رکتوم جمع شود و بر روی مثانه فشار وارد کرده و در نتیجه مشکل بی‌اختیاری ادرار را تشدید کند.
درمان‌ها
رژیم غذایی و سبک زندگی
می‌توان برای بهبود سلامت روده و مثانه‌ی بیمار، رژیم غذایی او را به تغییر داد. بسیار مهم است که بیمار رژیم غذایی سالم و متعادلی شامل مقادیر زیاد فیبر داشته باشد و مایعات کافی بنوشد (به طور ایده آل در حدود 6 تا 8 لیوان آب در روز). این کار به این خاطر است که روان بودن مدفوع در حد طبیعی باشد و از بروز یبوست جلوگیری شود. لازم است که بیمار مصرف کافئین، الکل و نوشیدنی‌های گازدار را محدود یا به طور کلی قطع کند چرا که این مواد موجب تحریک مثانه می‌شوند
دارودرمانی
داروهای زیادی برای پیشگیری از اسپاسم عضلات مثانه وجود دارند که موجب می‌شوند تکرر ادرار و احساس اضطرار زیاد برای رفتن به دستشویی کاهش پیدا کند.
تزریق ژل
تزریق ژل موجب می‌شود که عضلات اسفنکتر حلقوی مقعد یا مجرای ادراری بزرگ شوند و در نتیجه ریزش ادرار یا بی‌اختیاری مدفوع کمتر شود. برای این منظور، پزشک یک ژل تزریقی مخصوص را در عضلات مربوطه تزریق می‌کند تا عضلات بزرگ‌تر شده و کنترل بیمار بر مقعد یا مجرای ادراری خود بیشتر شود
بازآموزی کنترل ادرار و مدفوع
برای بازآموزی کنترل مدفوع و ادرار لازم است که شما برای ادرار کردن یا مدفوع کردن به طور منظم و در زمان‌های مشخصی به دستشویی بروید و به مغز خود بیاموزید که در زمان‌های مابین دستشویی رفتن، مثانه یا مقعد را کنترل کند. در ابتدا شما باید زمانی که احساس اضطرار می‌کنید به دستشویی بروید اما در آن جا سعی کنید که ادرار یا مدفوع خود را تا یک دقیقه نگه دارید. به تدریج شما باید این زمان را افزایش دهید تا کنترل شما روی ادرار و مدفوع بیشتر و بیشتر شود. در ادامه شما باید زمان‌های رفتن به دستشویی را به طور منظم، از قبل تعیین کنید
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند برنامه‌های ورزشی مخصوصی برای بیماران تدوین کنند تا بتوانند قدرت عضلانی، حرکت پذیری و هماهنگی اعضای بدن بیماران را افزایش دهند. آن‌ها می‌توانند برای بهبود بی‌اختیاری ادرار و کمک به کنترل بهتر و بیشتر ادرار، تمرینات تقویت عضلات کف لگن را به بیمار آموزش دهند.
کاردرمانی
متخصصین کاردرمانی می‌توانند در ارزیابی شرایط بیمار در خانه یا محل کار به او کمک کنند و تعیین کنند که بیمار از چه وسایل کمکی بهتر است که استفاده کند تا زندگی و کار برای او تا حد ممکن آسان‌تر شود. برای مثال ممکن است لازم باشد که بیمار از دسته‌ی مخصوص برای تخت، ویلچر یا وسایل کمکی راه رفتن استفاده کند.
سوند
اگر شخص دچار بی‌اختیاری کامل ادرار شده است و به همین خاطر بر اثر تماس مداوم ادرار با پوست دچار سوزش و درد شده است، ممکن است پزشک برای او استفاده از سوند داخلی را تجویز کند. سوند داخلی می‌تواند برای کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد. در صورتی که سوند داخلی برای بیمار مناسب نباشد و یا پزشک به دنبال راه حلی دائمی‌تر باشد، از سوند فوق‌عانه‌ای استفاده می‌شود
بیوفیدبک
بیوفیدبک روشی برای بازآموزی و تمرین کنترل مدفوع است و در این روش یک پروب کوچک در مقعد قرار داده می‌شود و یک سنسور میزان حرکت و فشار عضلات اسفنکتر مقعد را اندازه‌گیری می‌کند. در ابتدا از بیمار خواسته می‌شود که عضلات مقعد خود را منقبض کند و پروب که دارای سنسور است نیز میزان انقباض عضلات اسفنکتر را اندازه‌گیری می‌کند و در واقع میزان واکنش‌پذیری مقعد را نشان می‌دهد. این اطلاعات نشان می‌دهند که بیمار تا چه حد توانسته است به نحو مؤثر عضلات خود را کنترل کرده و آن‌ها را منقبض گند تا مدفوع خود را کنترل کند
سخن پایانی
هر بیماری، روند مخصوص به خودش را برای دستیابی به سلامت کامل یا نسبی دارد. در طی این مسیر ما باید تمام تلاش خود را برای از سر گرفتن عادات روزمره خود و تجربه سرزندگی داشته باشیم. سکته مغزی نیز می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر زندگی ما بگذارد که بی‌اختیاری ادرار یکی از این تاثیرات است. ما می‌توانیم برای کنترل و بهبود عارضه بی‌اختیاری ادرارراهکار‌های مختلفی را پیش بگیریم و مسیر بهبودی را هموارتر کنیم.